Het MAS | Museum aan de Stroom bewaart cultureel en gevoelig Congolees erfgoed dat vanaf het begin van de twintigste eeuw, in volle koloniale context, eigendom werd van de Stad Antwerpen. Met dit project beoogt het MAS de Congolese deelcollectie (ruim 5000 objecten) te bestuderen en te ontsluiten met een hoofdfocus op herkomstonderzoek. Het onderzoek is in eerste instantie van toepassing op de Congolese verzameling omwille van de historische en actuele banden van België met de Democratische Republiek Congo (Kinshasa).

Terwijl het netwerk van ‘schenkers' en ‘verkopers’ van Congolese cultuurvoorwerpen aan de stad Antwerpen redelijk goed is gedocumenteerd, is veel minder bekend hoe deze tussenpersonen op hun beurt de objecten in hun bezit kregen. Werden ze rechtmatig verworven of is het MAS in het bezit van roofkunst? Onder welke omstandigheden verdwenen de cultuurvoorwerpen uit de handen van de Congolese eigenaars? En welke Congolese kunstenaars hebben ze gemaakt? Het zijn veel vragen die de laatste jaren steeds luider gesteld worden, zowel vanuit de herkomstgemeenschappen als binnen het museumveld.

Met andere woorden, de herkomstgeschiedenissen van de Congolese MAS-collectie vertoont nog vele blinde vlekken die verder onderzoek vergen vanuit een Belgisch-Congolese samenwerking. Het tweejarige onderzoeksproject probeert de herkomstgeschiedenis van de Congolese verzameling duidelijker in kaart te brengen.

Het onderzoek wordt in twee fasen uitgevoerd:

• De informatieve en heuristische onderzoeksfase. Op zoek naar significante schakels voor herkomstonderzoek (periode 10/2022 - 10/2023). In deze fase ligt de focus op de consultatie en analyse van Belgische museale collecties en archieven en het verzamelen van nieuwe mondelinge bronnen in de Democratische Republiek Congo.
• De publicatie van een wetenschappelijk rapport en de ontsluitingsfase voor experten, het breed publiek, het erfgoedveld en de betrokken gemeenschappen zowel hier in België als in de Democratische Republiek Congo (periode 10/2023-10/2024).

Het hoofddoel is een model te ontwikkelen voor een diepgaande reconstructie van de herkomstgeschiedenissen van de Congolese collectie waarbij een inclusieve samenwerking met Congolese partners wordt gestimuleerd. Het onderzoek steunt op Belgische en Congolese primaire en secundaire bronnen en Congolese mondelinge geschiedenissen. Hierdoor zal de kennis verhogen over de koloniale context waarin de cultuurvoorwerpen zijn verworven. De resultaten zullen worden gedeeld met een breed publiek, onderzoekers en het erfgoedveld in Congo en België.

Het project is een uitloper van het opgestarte herkomstonderzoek gerealiseerd in het kader van de tijdelijke tentoonstelling '100 x Congo. Een eeuw Congolese kunst in Antwerpen' (2020-2021) en kadert in de sociale en politieke facetten van het veelzijdige restitutiedebat van in een gewelddadige context in bezit gekomen cultuurvoorwerpen. Hierop wil het MAS een antwoord bieden en aansluiten op de talrijke Europese en Amerikaanse musea die het herkomstonderzoek benaderen als een manier om het onrecht uit het koloniale verleden te helpen herstellen. Zo kan het MAS concreet bijdragen aan een ethisch verantwoorde erfgoedpraktijk.