Op de WOI-pagina van FARO posten we geregeld recensies van een opvallend, inspirerend of innoverend boek over de Groote Oorlog. Ditmaal las Roel Daenen (FARO) voor u twee recente strips over dit thema.

De voorbije 100 jaar inspireerden het krijgsgeweld van de Eerste Wereldoorlog en de daaruit voortvloeiende maatschappelijke ontwikkelingen tal van kunstenaars. Onder meer romans, theaterstukken, beeldende kunst en een heleboel andere creaties probeerden de zinloosheid van de ‘Grote Slachting’ (dixit striptekenaar Jacques Tardi) te vatten en te verzinnebeelden. In wat volgt bespreken we twee recente strips. ‘Altijd ergens oorlog’, uit eigen land, en een Duitse stripbewerking van de literaire klassieker ‘Im Westen nichts Neues’.     

Im Westen nichts Neues

Tijdens een recent bezoek aan Duitsland viel mijn oog in de boekhandel op ‘Im Westen nichts Neues. Eine Graphic Novel nach dem Roman von Erich Maria Remarque’ van stripmaker Peter Eickmeyer en scenariste Gaby von Borstel. Heel wat mensen kennen Remarques antimilitaristische werk allicht van de verfilming uit 1930 of 1979.

Het boek werd onmiddellijk na de publicatie in 1929 een bestseller. Vertalingen volgden en amper een jaar later al volgde de Hollywoodfilm, die eveneens de massa’s wist te mobiliseren. Boek en film bleken een open zenuw te raken. In Duitsland prees alles wat ‘links’ was het boek de hemel in, gezien het uitgesproken humanistische karakter, vergelijkbaar met (Franse) werken als ‘Le Feu’ van Henri Barbusse en de ‘Oorlogsdagboeken van Louis Barthas’. ‘Rechts’, en meer bepaald de nazi’s, hekelden de zinloosheid van het sterven en lijden van miljoenen mensen, de ontreddering en het feit dat oorlog mensen berooft van hun mens-zijn.

Het boek opent met de verzekering dat het "een aanklacht noch een bekentenis" wil zijn en alleen een poging wil doen om "verslag uit te brengen over een generatie, die door de oorlog vernield werd, ook als ze aan zijn granaten wist te ontkomen.” ‘Im Westen nichts Neues’ werd na 1933 wegens 'undeutsch' verboden, en belandde later op de infame boekenbrandstapel. Remarque verliet zijn vaderland, en werd de Duitse nationaliteit ontnomen.

In een nuchter-afstandelijke, journalistieke stijl beschrijft Remarque de belevenissen van de jonge soldaat Paul Bäumer en zijn kameraden. Na een haast idyllische start (waar “het gedempte brommen van het front” slechts “als een ver onweer” te horen is) barst het geweld alras met volle kracht los, en suizen de kogels, granaten en afgerukte lichaamsdelen je om de oren.

Deze graphic novel herneemt een (bewerkte, en vooral ingekorte) selectie van de tekst van Remarque, vergelijkbaar met de verstripping van andere literaire werken. Tekenaar – of is het schilder – Peter Eickmeyer borstelt langsheen of naast de tekst allerlei betekenisvolle details, portretten, scènes of mistroostige, vernielde landschappen. Al moet gezegd worden dat deze confrontatie wel versterkend werkt; voor mij althans toch. In deze bewerking blijft de verhouding tussen het aandeel tekst en beeld echter redelijk groot, wat maakt dat het eerder een illustratieboek is dan een echte strip. Maar dat is detailkritiek. Deze graphic novel is alleszins een goede instap – mits enige kennis van het Duits, selbstverständlich – in een van de grote sleutelromans van en over de Eerste Wereldoorlog. Bovendien hebben de auteurs ook een interessant overzicht weergegeven van de ‘receptie’ van het boek doorheen de voorbije 87 jaar.

Meer info vindt u op de website van Splitter Verlag.

Altijd ergens oorlog

Onze landgenoten Rino Feys en Jimmy Hostens werkten drie jaar aan de graphic novel ‘Altijd ergens oorlog’.

In een ruwe stijl (die wat doet denken aan die van Ivan Adriaensens) roept tekenaar Jimmy Hostens het Roeselare van honderd jaar geleden op. Samen met zijn scenarist Rino Feys heeft hij zich uitgebreid verdiept in de gebeurtenissen die tijdens de oorlogsjaren in Roeselare en omstreken plaatsvonden. In een interview vertelt Hostens over hun werkwijze: “We zijn samen naar musea geweest, hebben boeken uitgewisseld en we zijn aan de slag gegaan. Het is allesbehalve een geschiedenislesje. Het verhaal is gebaseerd op waargebeurde feiten, maar de meeste personages zijn wel fictief.”

Het eerste hoofdstuk van deze striproman gaat tot aan ‘Schuwe Maandag’, de dag waarop de Duitse troepen Roeselare binnentrekken en grotendeels van de kaart vegen. Het hoofdpersonage is het jonge meisje Marie, die in haar dagboek noteert wat er in haar stad gebeurt. Haar moeder heeft veel moeite om de eindjes aan elkaar te kopen. Vaderlief zit ergens in Frankrijk, en niemand weet waar. Een ander personage is ‘tante Martha’, gebaseerd op het waargebeurde verhaal van de spionne Martha Cnockaert. Het einde van het verhaal is open, en de auteurs laten vooralsnog in het midden of er een vervolg komt. Net als bij de eerste strip die hier wordt besproken, is er op het einde van het boek een dossiertje met (archief)foto’s en tekeningen.

Mooi aan deze strip is dat het een (vooral) lokale invulling van de grote gebeurtenissen van de Eerste Wereldoorlog op een erg toegankelijke manier brengt. Het kan met andere woorden een uitnodiging zijn om verder te lezen en onderzoek te verrichten naar deze periode.

Alle info over het boek vindt u op de website van Uitgeverij Bibliodroom. U kunt ook het promotiefilmpje bekijken.