Controversieel erfgoed. Ontwikkeling en implementatie van een REferentiekader voor het omgaan met Gevoelig ERfgoed in instellingen voor cultureel erfgoed (REGER-kader).

In dit project wordt ingezoomd op 'controversieel erfgoed' en hoe daarmee omgegaan kan worden. Het project startte met een attenderende en structurerende HEM-matrix ontwikkeld voor geschiedenisdidactiek en erfgoededucatie, en de stelling dat het mogelijk kon zijn om een (didactisch) referentiekader (waar multiperspectiviteit centraal staat) op punt te stellen voor het omgaan met controversieel erfgoed.

Het opzet was oorspronkelijk om daarrond een Delphi-onderzoek op te zetten, experimenten op de werk- en tentoonstellingsvloer in musea en archieven uit te voeren met een referentieraster, en daarover te rapporteren. Dit werd na evaluatie bijgestuurd naar een combinatie van World Café, masterclasses en conceptueel onderzoek, met toepasbaarheid en toe-eigening in de erfgoedsector als doel. Door de uitbraak en lange duur van de COVID-19-pandemie en het feit dat de voorziene, in 'normale omstandigheden niet problematische' werkvormen zoals World Café en interactieve sessies in musea een tijdlang niet meer adequaat, of zelfs mogelijk waren, werd het project opnieuw bijgestuurd en aangepast, en herschikt in fasering en doelen. Bovendien bleken diverse andere onderzoeksprojecten rond dekolonisatie, standbeelden en straatnamen in dezelfde periode interessante resultaten te publiceren, die het oorspronkelijke projectplan beïnvloedden. 

In het project wordt vooreerst grondig gereflecteerd over de begrippen 'controverses' en 'controversieel erfgoed' (en  aanverwante concepten zoals 'gevoelig erfgoed', 'dark heritage', 'toxic heritage'). De vertaalslag naar wat er internationaal over gerapporteerd en onderzocht wordt, naar het werkveld in Vlaanderen, werd een expliciet streefdoel. Het potentieel van werken rond 'controverses' en hoe die in kaart te brengen wordt verkend. Hierbij wordt onder meer sterk ingegaan op de methodologie van 'controversy mapping' en op bestaande (gratis) instrumenten zoals 'debategraph'. Het idee van een referentiekader in de vorm van één matrix wordt opengebroken op diverse manieren, in de richting van een toolbox van verschillende concepten, raster en methoden. Het verder werken op en aanvullen van het uitgangspunt met 'frame analysis' van Erving Goffman en Natalie Heinich wordt als mogelijkheid naar voren geschoven. Vanuit geschiedenisdidactiek in combinatie met kritische erfgoedstudies (met name recent onderzoek van Laurajane Smith rond Emotional Heritage) worden diverse inzichten, vragen en uitdagingen betrokken in de zoektocht naar referentiekaders, waar onder andere (super)diversiteit en multiperspectiviteit in erfgoedinstellingen worden omarmd.

Al dit (t)huiswerk leverde diverse interessante nieuwe vistas, frames en instrumenten op. Er werden ook diverse casestudies gemaakt in 2020 en 2021 die relevant zijn om te betrekken. Die worden tegen de lente van 2022 samengebracht en gecombineerd. Dan gaat een extra fase in waarin midden 2022, in de veronderstelling dat de pandemie het dan toelaat, in masterclasses, een World Café en andere vormen op basis van een bundel over controversieel erfgoed waarbij de toe-eigening en verwerking door actoren (musea, archieven, andere actoren) in de erfgoedsector en in de wereld van erfgoededucatie wordt beoogd.

Projectresultaten
  • Een bundel 'Controversieel erfgoed' met diverse bijdragen verschijnt midden 2022, zowel op papier als in PDF.
  • Die PDF zal zowel op de ARCHES website en als bijlage bij deze projectfiche worden aangeboden.
  • Streefdatum is Erfgoeddag/-week 2022. Als de COVID-19-pandemie het tegen dan toelaat, worden de conclusies in de vorm van stellingen in een World Café verder aangescherpt. Bovendien worden in 2022, van zodra de pandemie collectieve overlegevementen in 'real life' weer toelaat en de syntheseresultaten beschikbaar zijn, een vormingsmodule rond controversy mapping en workshops rond de inzichten, concepten, frames en voorstellen georganiseerd.  
Partnerorganisaties
  • Universiteit Antwerpen
  • ADVN
  • AfricaMuseum
  • Kazerne Dossin
  • Museum Dr. Guislain
  • Andere geïnteresseerde erfgoedorganisaties of leeropleidingsinstellingen die in valoriseringsfase in het post-pandemietijdwerk willen meewerken. 
Leden stuurgroep

Voor de fase van valorisering in 2022 en het traject naar Erfgoeddag 2022 wordt in december 2021 een valorisatiegroep opgericht die de verspreiding en toe-eigening van de resultaten kan begeleiden (in het postcoronatijdperk). 

Praktische info

Looptijd van
Looptijd tot
Organisatienaam
Universiteit Antwerpen
Contactpersoon
Marc Jacobs
Adres
Marc Jacobs, ARCHES, Universiteit Antwerpen, Blindestraat 9, 2000 Antwerpen

Telefoon
0494 94 96 24 (GSM Marc Jacobs)
Financieringsbron(nen)
  • Vlaamse Gemeenschap, erfgoedprojecten via het Cultureelerfgoeddecreet van 2017
  • Universiteit Antwerpen

Andere projecten

Gedreven door veel goesting, nieuwsgierig ‘as hell’ en gebeten om de meest nijpende vraagstukken op ...

Van 24 tot 30 september 2019 organiseerde Kunstenpunt, samen met FARO, Z33 Huis voor actuele ...

De 'Design History Society Annual Conference' is een belangrijk jaarlijks ontmoetingspunt voor iedereen die bezig ...