In maart 2021 ging Tegenlicht van start, een gezamenlijk project van het ADVN (archief voor nationale bewegingen), het FOMU (Fotomuseum Antwerpen) en KOERS (Museum van de Wielersport), dat kadert in de inhaalbeweging digitale collectiedata van het departement Cultuur, Jeugd en Media.

Tegenlicht zet in op het toegankelijk maken van zes negatiefarchieven die behoren tot de kerncollecties van de partnerinstellingen. Samen bestaan de zes fotoarchieven uit honderdduizenden unieke beelden, waarvan er in dit project zo’n vierhonderdduizend gedigitaliseerd worden. Tegenlicht wil daarbij voortbouwen op bestaande kennis en expertise inzake de digitalisering van fotonegatieven, bulkinventarisatie, beeldherkenning in de beschrijvingspraktijk en de publicatie van (linked) open data.

De zes negatiefarchieven zijn niet toevallig sleutelcollecties bij de drie genoemde bewaarinstellingen. Vanuit een unieke positie belichten ze verschillende maatschappelijke aspecten in het Vlaanderen van de jaren 1950 tot de jaren 2000.

• De bijdrage van het ADVN biedt inzicht in diverse facetten van de Vlaamse beweging via de archieven van fotografen Danny Cortier, Werner Vandenberghe, Hendrik Van Lerberghe en Dirk Cornelis.
• Het FOMU levert het archief van Herman Selleslags, die het culturele en medialandschap tijdens de tweede helft van de twintigste eeuw in beeld bracht.
• KOERS blikt met de beelden van fotograaf Bart Vandenbroucke terug op grote maar ook kleinere wielerwedstrijden tijdens die periode.

Fotonegatieven zijn een uitdagende drager voor vele bewaarinstellingen. De uitdagingen houden niet alleen verband met de (vaak kwetsbare) materiële toestand van negatieven, maar ook met andere factoren, zoals de grote hoeveelheden, de moeilijke toegankelijkheid en de vereiste bewaaromstandigheden. Dit zorgt ervoor dat veel negatiefarchieven tot op heden niet ontsloten zijn en het potentieel van deze waardevolle collecties amper wordt benut. Met dit project willen het ADVN, het FOMU en KOERS dan ook de handen in elkaar slaan om de zes negatiefarchieven toegankelijk te maken door stapsgewijs voort te bouwen op bestaande kennis en expertise.

Tegenlicht loopt tot eind 2023 en verloopt in drie fasen.

• Tijdens de eerste fase (tot eind 2021) worden de vierhonderdduizend negatieven in bulk gedigitaliseerd door middel van de contactvelmethode. Dit is het scannen of fotograferen van negatieven in de transparante insteekhoezen waarin ze bewaard worden. Deze methode laat toe om snel en eenvoudig een grote hoeveelheid negatieven te digitaliseren, bijvoorbeeld voor beschrijving en selectie. Tijdens deze eerste fase wordt tevens onderzocht hoe beeldherkenning kan worden ingezet voor semiautomatische beschrijving van de negatiefarchieven. Dit vooronderzoek steunt onder andere op de bevindingen van de projecten van FOMU (2019) en meemoo (2021) rond beeldherkenning.
• De bevindingen van deze voorstudie worden geïmplementeerd in de tweede fase, die loopt tot eind 2022. Door middel van artificiële intelligentie worden personen op de negatieven gedetecteerd en gekoppeld aan personen in vooraf gecreëerde referentiesets. Nadien worden de resultaten gevalideerd door medewerkers en vrijwilligers.
• In de derde fase van het project (tot eind 2023) worden de gevalideerde resultaten als metadata toegekend aan de beelden, opgenomen in de collectiebeheersystemen van de bewaarinstellingen en gekoppeld aan interne en externe authorities. Daarnaast zal in deze fase ook onderzoek gedaan worden naar het ontwikkelen van een duurzame procedure om on demand digitalisering in hoge resolutie mogelijk te maken. Tot slot wordt in samenwerking met meemoo een best practice gedefinieerd voor de opmaak en het beheer van een referentieset voor gezichtsherkenning.