Dit is een vorming van meerdere partners, waaronder FARO.

Hoe zet u kunst en erfgoed in om mensen met elkaar te verbinden? Hoe faciliteert u dialoog door middel van kunst en erfgoed? En hoe brengt u de zorg voor kunst en de zorg voor mensen dichter bij elkaar? Met dit vormingstraject leert u (erfgoed)methodieken toepassen die het welzijn bevorderen.

Erfgoed- en cultuurorganisaties bevorderen (onrechtstreeks) het welzijn en welbevinden van mensen. Steeds meer culturele spelers ontwikkelen een specifiek aanbod voor mensen met zorgnoden, waardoor ze zich steeds meer richten op de zorgsector. Kunst en erfgoed kunnen niet genezen, maar gerichte interventies kunnen wél bijdragen aan empowerment, aan ontmoeting en verbinding en aan het verminderen van angsten en stress. De interesse in het culturele veld groeit, het aantal methodieken die u kunt inzetten ook.

Met zes interactieve sessies zoomt het vormingstraject in op welzijnsgerichte (erfgoed)methodieken. Het traject start met een algemene sessie die een kader en context biedt voor welzijnsgericht werken binnen de cultuursector. Daarna richten we ons op één methodiek per sessie, waarbij organisaties met expertise aan het woord komen.

• Object handling (Huis van Alijn)
• Maken (Zorgzaam Erfgoed & Pigmento vzw)
• Reminiscentie (Huis van Alijn & Red Star Line Museum)
• Object storytelling & Samen Lezen (ErfGoedVoelen & Het Lezerscollectief)
• Mindfulness (FARO & FOMU)

Elke sessie begint met een uitleg over de context en theorie van de methodiek. Vervolgens ondervindt u zelf hoe de methodiek werkt om vervolgens actief toe te passen in uw praktijk. Aan het einde van het traject beschikt u over vaardigheden en vertrouwen om welzijnsgerichte methodieken te begeleiden.

Een halfjaar lang komen we maandelijks samen op dinsdagvoormiddag. Door u in te schrijven, gaat u het engagement aan om alle sessies van het vormingstraject bij te wonen. Zo leert u een brede waaier aan methodieken kennen die toepasbaar zijn bij verschillende doelgroepen.

Het vormingstraject is een initiatief van Huis van Alijn, FARO, Zorgzaam Erfgoed en publiq vzw in samenwerking met diverse partners.

Voor wie?

Voor publiekswerkers, gidsen en cultuureducatoren in de cultuursector:

• We verkennen methodieken die niet alleen relevant zijn voor de erfgoedsector, maar ook breder toepasbaar zijn in verschillende contexten en voor verschillende doelgroepen, los van een (erfgoed)collectie.

Voor begeleiders en docenten in de zorgsector:

• De methodieken zijn een alternatieve manier om de dialoog tussen zorgverleners en mensen met een zorgnood te versterken. Ze vormen een positieve afleiding van medische omgevingen en creëren ruimte voor ontmoeting tussen lotgenoten.

Wat neemt u mee uit het vormingstraject?

• Inzicht in de context van welzijnsgerichte (erfgoed)methodieken
• Kennis van vijf methodieken en welke resultaten u ermee kunt bereiken
• Inspiratie om variaties van de methodieken te ontwikkelen op maat van diverse doelgroepen
• Vertrouwen om aan de slag te gaan met de vijf methodieken in uw praktijk

Programma

Sessie 1: Kunst, erfgoed & zorg: een hype of een must? | Dinsdag 15 oktober 2024, 9.30 - 13.00 uur, FARO, Brussel

Gezondheid gaat verder dan alleen het ontbreken van ziekte. Kunst en erfgoed kunnen een grote rol spelen op de sociale gezondheid en dus het welzijn van individuen en gemeenschappen. Grote woorden, maar wat betekent dit nu concreet? 

Voor we de vijf (erfgoed)methodieken onder de loep nemen, kaderen we in deze eerste sessie de meerwaarde van kunst en erfgoed binnen een zorgcontext. Aan de hand van praktijkvoorbeelden en onderzoek, zowel in Vlaanderen als daarbuiten, zullen we stilstaan bij de zorgbehoeften die er zijn en hoe kunst en erfgoed hierop kunnen inspelen.

We sluiten af met het bespreken van de principes en voorwaarden die nodig zijn om met deze methodieken een blijvende impact te creëren. Hierbij zullen niet alleen de impact op de doelgroep aan bod komen, maar ook de invloed op je dagelijkse werking.

Sessiebegeleider: Liesa Rutsaert (Huis van Alijn)

Sessie 2: Gelieve aan te raken! Aan de slag met object handling | Dinsdag 12 november 2024, 9.30 - 13.00 uur, Huis van Alijn, Gent

Deze sessie zoomt in op een eerste methodiek: object handling. Deze methodiek stimuleert de nieuwsgierigheid van deelnemers en roept emoties op. Door de focus te leggen op het hier en nu en iedereen te laten vertrekken vanuit hun eigen ervaring, ontstaat er een gelijkheid tussen de deelnemers. De methodiek wordt voornamelijk gebruikt om op een ontwapenende manier met elkaar in gesprek te gaan.

Na een introductie tot de context en het ervaren van de methodiek, passen we deze actief toe. Vervolgens gaan we dieper in op de verschillende begeleidingsvaardigheden, welke objecten het meest geschikt zijn om te gebruiken, en hoe u de methodiek kunt aanpassen aan de doelgroep.

Begeleider: Liesa Rutsaert (Huis van Alijn)

Sessie 3: Thuis in je geheugen. Aan de slag met reminiscentie | Dinsdag 10 december 2024, 9.30 - 13.00 uur, Huis van Alijn, Gent

Reminiscentie, het ophalen van herinneringen en ervaringen, kan op diverse manieren worden ingezet. In deze sessie dagen we u uit om reminiscentie creatief in te zetten. We kijken voorbij een reminiscentiekoffer of rondleiding, en vertrekken vanuit de dagelijkse werking van een zorginstelling. We staan ook stil bij de valkuilen van reminiscentie en hoe u daarmee kunt omgaan. Wist u trouwens dat reminiscentie niet enkel voor personen met dementie of senioren interessant is? Ook jongeren vinden het fijn om aan hun kindertijd terug te denken!

Tijdens deze sessie deelt Red Star Line Museum zijn ervaringen. We krijgen inzicht in hun aanpak van reminiscentie en bespreken het belang en de uitdagingen van (culturele) diversiteit tijdens dergelijke activiteiten.

Begeleiders: Nadia Barbazia (Red Star Line Museum) & Liesa Rutsaert (Huis van Alijn)

Sessie 4: Denken met je handen. Aan de slag met Kunst & Ambacht | Dinsdag 14 januari 2025, 9.30 - 13.00 uur, Leuven

Maken als methodiek biedt een rustig gevoel en ruimte om na te denken. Gevoelens uiten, aanzetten tot beweging, verbindingen maken ... Verschillende onderzoeken staven één voor één de impact − en ook de valkuilen − van deze methodiek. Toch biedt het denken en kijken met de handen veel mogelijkheden voor personen die communicatief minder vaardig zijn.

Na het bespreken van enkele kaders, begeleidingstips en ‘good practices’, wordt de methodiek zelf toegepast. Zorgzaam Erfgoed vertelt hoe ze medisch erfgoed inzetten om creatief aan de slag te gaan met bewoners van zorginstellingen. Pigmento vzw toont met hun project Kleurstof hoe u ook immaterieel erfgoed kunt inzetten bij welzijnsgerichte interventies.

Begeleiders: Diederick Nuyttens (Zorgzaam Erfgoed), Hans Jackmaert (Pigmento vzw) & Liesa Rutsaert (Huis van Alijn)

Sessie 5: Elk verhaal telt. Aan de slag met object storytelling & samen lezen | Dinsdag 11 februari 2025, 9.30 - 13.00 uur, Bibliotheek Utopia, Aalst

Het vertellen van verhalen, hoe groot, klein, authentiek of fantasierijk ook, kan bijdragen aan een gevoel van erkenning en verbondenheid. Tijdens deze sessie vertalen we de kracht van verhalen naar werkbare interventies bij groepen en individuen in kwetsbare situaties. Op een interactieve manier reiken we tools aan om de drempels te verlagen en zo mensen ertoe aanzetten verhalen te vertellen of samen verhalen te lezen.

We overlopen een aantal praktijkvoorbeelden uit Vlaanderen, waarbij we telkens dieper ingaan op hun manier van begeleiden. Onderzoeksproject ErfGoedVoelen zet object storytelling-trajecten op met kinderen die psychologische ondersteuning krijgen. Het Lezerscollectief heeft de methodiek Samen lezen naar Vlaanderen gebracht. Ondertussen zijn er al tientallen Samen-Lees begeleiders actief in woonzorgcentra over heel Vlaanderen.

Begeleiders: Thomas Reynhout (project ErfGoedVoelen), Dirk Terryn (Lezerscollectief) & Liesa Rutsaert (Huis van Alijn)

Sessie 6: De kracht van aandacht. Aan de slag met mindfulness | Dinsdag 18 maart 2025, 9.30 - 13.00 uur, FOMU, Antwerpen

Een mindful aanpak vindt steeds meer grond in de cultuursector. Omringd zijn door cultuur, schoonheid en mysterie helpt met in het moment te komen, met het leren omgaan met de hectiek van het dagelijks leven. Erfgoed- en culturele instellingen vormen een ideale plek om mindfulnesstechnieken aan te leren. Tijdens deze sessie ontdekt u de kracht van mindfulness, leert u wanneer en hoe u deze methodiek het beste kunt inzetten. Begeleiders: Katrijn D'hamers (FARO), Naomi Vandenbroeck (FOMU) & Liesa Rutsaert (Huis van Alijn)