AI in musea: Europese museumsector formuleert drie aanbevelingen voor beleidsmakers

A dilapidated grey building is seen as in a 3D plan against a bright red background. 0s and 1s represent data streaming out of the windows and gaps in the roof.

Artificiële intelligentie (AI) is overal. Maar wat zijn de uitdagingen en het potentieel van musea in een samenleving die alsmaar meer door AI wordt aangestuurd? Welke rol kunnen musea daarin opnemen? Deze vragen stonden centraal tijdens de internationale conferentie Innovation and Integrity: Museums paving the way in an AI-driven society op 20 maart in Brussel.

De conferentie, een organisatie van FARO samen met NEMO (Network of European Museum Organisations), ICOM Belgium (Vlaanderen en Wallonie-Bruxelles) en het Huis van de Europese Geschiedenis stuurde aan op het op gang brengen van een dialoog tussen de museumsector en beleidsmakers op regionaal, nationaal en Europees niveau. Er kwamen drie aanbevelingen voor beleidsmakers uit voort. 

De aanbevelingen ondersteunen musea om hun volledige potentieel aan te boren en hun rol te vinden in de snelle ontwikkeling van AI. Musea zijn uitstekende plekken om met het publiek technologische ontwikkelingen te bespreken en bieden de ruimte om te leren, te ervaren en kennis op te bouwen. 

Conferentie Innovation and Integrity: Museums paving the way in an AI-driven society, 20 maart 2024, Brussel. Foto: Peter Van der Plaetsen

Nood aan politieke visie en regelgevend kader

De drie aanbevelingen dringen er bij beleidsmakers op aan om een politieke visie en een regelgevend kader voor musea te ontwikkelen in de context van AI. Het potentieel van musea als partners in de ontwikkeling van ethische praktijken met betrekking tot digitale technologieën zou moeten worden erkend. Er zouden financiële middelen moeten worden vrijgemaakt, met hieraan gekoppeld een langetermijnfinanciering voor infrastructuur, apparatuur en training van personeel om ervoor te zorgen dat AI met succes wordt toegepast in het publieke culturele domein. Verder zou een Europees competentiecentrum moeten worden opgericht om expertise en praktijken, kennis en middelen van experts en praktijkmensen voor de sector samen te brengen.

Tijdens de conferentie werd ook het belang benadrukt van het feit dat de sector proactief vormgeeft aan en de leiding neemt over de implementatie van AI in musea, in plaats van iets van buitenaf opgelegd te krijgen. Musea moeten deelnemen aan het gesprek over de kracht en invloed van AI en de impact ervan op bezoekers. Het is van vitaal belang dat musea de nieuwe technologieën in eigen handen nemen en een beter publiek begrip van AI ondersteunen. Gezien hun positie als betrouwbare instellingen kunnen musea betrouwbare (want goed onderzochte) informatie toevoegen aan het publieke debat dat steeds vaker wordt geconfronteerd met misinformatie.

De drie aanbevelingen aan beleidsmakers met betrekking tot AI en musea

1 | Een politieke visie voor musea en cultureel erfgoed in een AI-gedreven samenleving 

Gezien de unieke positie van musea en cultureel erfgoed als bakens van vertrouwen in de samenleving is het noodzakelijk om ze te integreren in een regelgevend kader. Artificiële intelligentie in musea moet worden aangepakt en vormgegeven, zodat technologische ontwikkelingen musea niet simpelweg van buitenaf hervormen. Samenwerking tussen overheden, regelgevende instanties en museumprofessionals kan ervoor zorgen dat musea een centrale rol spelen in de ontwikkeling van ethische praktijken met betrekking tot opkomende technologieën.

2 | Financiële investeringen om AI succesvol toe te passen in het publieke culturele domein

FARO-directeur Olga Van Oost tijdens de conferentie Innovation and Integrity: Museums paving the way in an AI-driven society, 20 maart 2024, Brussel. Foto: Peter Van der Plaetsen

Er moeten financiële middelen worden vrijgemaakt voor infrastructuur, apparatuur en hooggekwalificeerd personeel om de professionele capaciteiten van musea te vergroten. AI moet kwalitatief hoogwaardige, inwisselbare gegevens en goed beschreven metadata opleveren. Auteursrechtelijke kwesties moeten worden opgelost.

Museumprofessionals moeten over de juiste vaardigheden beschikken om deze taken uit te voeren, om gelijke tred te houden met snel evoluerende AI-capaciteiten en ook om sectorspecifieke problemen aan te pakken. Verder moeten de bestaande toezeggingen om de cultureel-erfgoedsector te ondersteunen worden uitgebreid om de kwaliteit en kwantiteit van de digitalisering te waarborgen die wordt vereist door Cultural Heritage Data Spaces en de European Collaborative Cultural Heritage Cloud.

3 | Oprichting van een Europese AI-innovatiehub voor cultureel erfgoed

Om creativiteit, innovatie en samenwerking te stimuleren, expertise en kennis te centraliseren en uitdagingen voor de sector op het gebied van AI aan te gaan, is er behoefte aan een speciaal competentiecentrum in Europa. Deze hub kan expertise en praktijken, kennis en middelen samenbrengen in een netwerk van en voor professionals, om digitale innovatie en ontwikkeling in de diverse Europese cultureel-erfgoedsector te waarborgen – in overeenstemming met de waarden van op de mens gericht design, privacy en open-sourcepraktijken.

FARO-bibliotheek

Op zoek naar achtergrondinformatie? Het boek AI in museums. Reflections, Perspectives and Applications brengt met een uitgesproken interdisciplinaire aanpak een breed scala aan kritische reflecties, praktische perspectieven en concrete toepassingen van kunstmatige intelligentie in musea samen, en biedt een overzicht van de huidige stand van het debat.

U kunt deze open-accesspublicatie gratis lezen en downloaden via de FARO-bibliotheekcatalogus.

Foto's: Anton Grabolle | Better Images of AI | AI Architecture | CC-BY 4.0 / Foto's van de conferentie: Peter Van der Plaetsen

Henrike Radermacher