Op 8 maart 2011 was het dag op dag veertig jaar geleden dat de landcommanderij van Alden Biesen nagenoeg volledig verwoest werd door een schoorsteenbrand. In Bilzen wilde men dat herdenkingsmoment niet ongemerkt laten voorbijgaan en daarom loopt er tot 3 april nog een tentoonstelling in Alden Biesen over de landcommanderij voor de brand, over de calamiteit zelf en over de wederopbouw van het complex als cultuurcentrum van de Vlaamse Overheid.

De geschiedenis van de prestigieuze waterburcht gaat terug tot het jaar 1220, toen graaf Arnold III van Loon en zijn zus Mechtildis van Are, abdis van Munsterbilzen, een bedevaartskapel met aanhorigheden in Rijkhoven schonken aan de ridders van de Duitse Orde. Zij bouwden er een vesting uit, die in de loop der eeuwen zou uitgroeien tot hoofdcommanderij van de ordeprovincie Biesen waaronder twaalf onderhorige commanderijen in het Maas-Rijngebied ressorteerden. De opeenvolgende landcommandeurs breidden de burcht en het bijhorende domein uit tot een site met Europese grandeur. Maar tijdens de Franse Revolutie werd het goed geconfisqueerd en in 1797 in twee loten – de landerijen en weiden enerzijds en het kasteel, de rentmeesterswoning (hoeve) en  de tuin anderzijds - publiek verkocht. Vrij snel na de verkoop kwam het hele domein echter weer samen in eigendom van Willem Claes, een vooraanstaande Hasselaar, die notaris, vrederechter en burgemeester was en zich via het opkopen van aangeslagen goederen tot Limburgse grootgrondbezitter transformeerde. Toen deze eerste privé-eigenaar na zijn pensionering liquide middelen nodig had, verkreeg hij in 1819 van de toenmalige Hollandse overheid de toestemming om Alden Biesen via een loterij te verkopen. Er waren 80.000 loten die elk voor drie gulden te koop aangeboden werden, maar een groot deel daarvan kon Claes uiteindelijk niet aan de man brengen. Na de trekking, die  op 30 april 1822 in het stadhuis van Maastricht plaatsvond, bleek er dan ook niemand op te dagen met het winnende lotje dat het nummer 66.996 droeg, zodat Claes zelf de eerste prijs won. Hij diende echter wel registratierechten te betalen op zijn nieuwe eigendom, waarvan de waarde geschat was op 251.284 gulden (het dagloon van een werkman bedroeg toen één gulden). Claes’ financiële problemen raakten dus niet echt opgelost en ook de functionele reducering van het enorme kasteelcomplex tot familiewoning luidde mee het verval in. Het luxueuze kasteelinterieur werd gaandeweg verkocht en de niet-bewoonde gebouwen werden verwaarloosd.

Na de Tweede Wereldoorlog bleef er van Alden Biesens pracht en luister van weleer haast niets meer over. Via opeenvolgende erfenissen bleef het goed al die tijd wel in privébezit met Armand Roelants du Vivier als laatste bewoner. Na de oorlog ijverden heel wat Limburgse politici, waaronder de in Bilzen geboren Camille Huysmans en de Limburgse gouverneur Louis Roppe, voor een restauratie van de landcommanderij. Maar de eigenaar beschikte niet over de noodzakelijke eigen middelen om een restauratie met staatstussenkomst te kunnen aanvatten en hij weigerde ook lange tijd halsstarrig om het goed te verkopen. In het voorjaar van 1971 werd op initiatief van toenmalig minister van Nederlandse Cultuur Frans Van Mechelen dan toch een overeenkomst met Roelants du Vivier bereikt over de verkoop van Alden Biesen aan de Belgische Staat. De afrondende bespreking zou in Alden Biesen plaatsvinden op 8 maart. Om zijn hoge gasten uit Brussel passend te kunnen ontvangen – buiten lag er nog sneeuw - , ontstak de eigenaar de open haarden in het kasteel, die echter in jaren niet meer gebruikt waren. De gevolgen waren catastrofaal. Toch handhaafde de overheid haar besluit en kocht Alden Biesen op 5 juli aan voor de som van 17 miljoen Belgische frank. De provincie Limburg verwierf met steun van de regering voor nog eens 20 miljoen Belgische frank de Engelse tuin en 48 ha gronden die eertijds bij het domein hoorden. In de daaropvolgende decennia werd het kasteelcomplex volledig heropgebouwd en gerenoveerd om dienst te doen als een cultuurcentrum van de Vlaamse Gemeenschap met een internationale uitstraling.

Voor een virtueel bezoek kunt u terecht op de website van Alden Biesen. Maar wie er nog nooit geweest is, moet vooral ter plaatse een kijkje gaan nemen, om onder de indruk te komen van de grootsheid en pracht van het kasteel en zijn tuinen. Via de livecam kan u alvast eerst even controleren of de zon daar in Bilzen ook wel schijnt.