Nodig eens een school uit: inspiratie uit M Leuven
Samenwerken met het onderwijs kan op veel manieren: door in uw erfgoedhuis een aanbod van rondleidingen of workshops te voorzien, door lesmateriaal beschikbaar te stellen, door langduriger projecten op te starten of door outreach naar de klas. M Leuven deed het door een school voor langere tijd uit te nodigen in het museum. Maar hoe doet u dat, school maken in het museum? We kijken naar de praktijk van M Leuven, en van daaruit zoomen we weer uit.
M Leuven startte in 2016 een samenwerking op met de naburige Leuvense basisschool Mater Dei. Het project dat ze samen uittekenden kreeg de titel De Kunstbrug. Beide partners wilden vanuit een geloof in de kracht van kunst effectief de brug slaan tussen het museum en de schoolpraktijk. Maar liefst zes opeenvolgende schooljaren gingen ze aan de slag met de leerlingen, en er werden mooie doelstellingen gerealiseerd. Zelfs internationale waardering voor het project bleef niet uit, want recent mocht het museum voor dit project de ICOM CECA Best Practice Award 2023 ontvangen.
Leerlingen empoweren
Hoe het project precies vorm en gestalte kreeg, kunt u nalezen in de publicatie Zes jaar De Kunstbrug. Dat is zeker interessant om doen, ook al beschikt u zelf om diverse redenen misschien niet over de mogelijkheid om zo’n langdurige samenwerking aan te gaan. Het project bestaat uit zoveel verschillende onderdelen − vele kleintjes maken een grote − dat slechts een van de achterliggende ideeën of acties u ook kan weten te inspireren:
Leerlingen werden onder meer rondgeleid in het museum, zowel voor als achter de schermen, namen deel aan tal van workshops in samenwerking met kunstenaars, maakten foto’s, theater, film en muziek en traden op in toonmomenten ... De zesdeklassers kregen bovendien een opleiding om te gidsen voor een publiek van andere klassen, ouders en museumpersoneel en verdienden zo hun gidsendiploma.
Al deze activiteiten werden als motor gezien om de kinderen uit de superdiverse school kritisch te leren kijken en denken, om hen te stimuleren op het vlak van creativiteit en taal. Kortom, het empoweren van kinderen vanuit hun eigen ervaring en beleving stond centraal.
Hogeschool UCLL, ook betrokken partner, ging tijdens het traject de impact na van de activiteiten op de kinderen door middel van observatie en focusgesprekken. Zo bleek de houding van de kinderen ten opzichte van kunst veranderd: op het eind hechtten ze opmerkelijk meer betekenis aan kunst. Ook hun zelfzekerheid bleek opgekrikt. Bovendien voelden ze zich echt wel heel bijzonder en uniek omdat ze als enige school de kans hadden gekregen om zo nauw met het museum samen te werken.
Leerkrachten ondersteunen
Maar het project werkte niet alleen op het niveau van de leerlingen, maar ook op het niveau van de leerkrachten, zo vinden we in de publicatie terug. Door De Kunstbrug zijn de leerkrachten op school gewonnen voor meer kunst en cultuur in hun lespraktijk.
Gedurende de zes projectjaren gingen leerkrachten heel regelmatig naar het museum. Ze ontdekten er de collectie en tentoonstellingen en begeleidden er creatieve ateliers die anders gewoon op school zouden plaatsvinden. De museumcontext werkte inspirerend zo blijkt, want de ruimtes, kunstwerken en materialen prikkelen en maken iets los. Door de samenwerking met het museum leerden leerkrachten hoe ze samen met kinderen kunnen kijken naar kunst en er samen een gesprek over kunnen voeren. Ze durven daardoor voortaan ook zelf rondleiden in het museum.
Leerkrachten gaven aan ook te hebben geleerd van de kijk van de kinderen op kunst, omdat kinderen spontaan veel meer koppelingen maken tussen kunst en hun eigen leefwereld. De slotsom? Leerkrachten voelen zich werkelijk ondersteund om de les nu evengoed te laten plaatsvinden in de museumzalen in plaats van (enkel) op school.
Gastvrij museum
De leerkrachten konden dus naar hartenlust ‘gebruikmaken’ van het museum, ook voor eigen ateliers en lessen.
Naast M Leuven zijn er nog musea die scholen op een dergelijke manier ‘hosten’ of ondersteunen. Het S.M.A.K. experimenteerde bijvoorbeeld met een laboruimte die leerkrachten konden reserveren tijdens de looptijd van De Tentoonstelling (2021-2022). Ook in het buitenland zien we initiatieven. King’s College startte piloottrajecten op in het Verenigd Koninkrijk en publiceerde in 2016 daarover het rapport My Primary School is at the Museum. Een aantal collega’s van FARO en een groep museum- en erfgoedmedewerkers bezochten destijds Tate Liverpool, een van de drie pilootlocaties die een lagere school tijdelijk een plek gaven in de schoot van het museum.
Voor een museum biedt het hosten of herbergen van een klas of school ongetwijfeld veel meerwaarde: het levert felbegeerde contacten met leerkrachten op, het brengt veel inzicht en voeling met de schoolpraktijk mee, én het kan een manier zijn om op langere termijn op educatief vlak echt iets uit te bouwen. Ook Gerard Jäger, bezieler van de Brusselse kunsteducatieve organisatie ART BASICS for CHILDREN vzw, zette vrij recent in een artikel in Museumpeil het concept ‘museumscholen’ nog in het voetlicht, als een uiterst geschikte manier om onderwijs structureel en kwaliteitsvol te versterken.
Schoolmusea
De educatieve opdracht
We komen als erfgoedorganisaties met een duidelijke educatieve missie sowieso altijd terug bij deze cruciale vraag: welke rol willen we opnemen ten aanzien van het onderwijs? Hoe ondersteunen en faciliteren we scholen en leerkrachten in hun job? Hoe laten we onze beider educatieve opdrachten sporen met elkaar? Waar en hoe vinden en versterken we elkaar?
Museum M werkte met De Kunstbrug een mooi traject uit om geheel eigen antwoorden te formuleren op deze vragen. Samenwerking en synergie opzoeken kan echter op vele manieren. Zelfs met weinig middelen, weinig plaats, en slechts een heel klein beetje tijd, kunt u al een minimale ‘dienstverlening’ bieden aan het onderwijs. U kunt bijvoorbeeld de bestaande materialen en pakketten die u in de kast hebt liggen, toch breed verspreiden bij leerkrachten via de portaalsite www.erfgoedwijs.be. Of u kunt als Erfgoedklasbak naar een klas trekken, om daar een lesuur van een leerkracht over te nemen. Naar aanleiding van de laatste editie van Erfgoeddag en Erfgoedweek trokken al tal van Erfgoedklasbakken op die manier naar de klas. Samen hebben ze zo duizenden (!) leerlingen nieuwsgierig weten te maken naar erfgoed. Opnieuw: vele kleintjes maken een grote …
Wil u weten hoe u zelf materiaal kan toevoegen aan www.erfgoedwijs.be? Of wil u voortaan ook deel uitmaken van dit team van Erfgoedklasbakken? Iedere erfgoedmedewerker, vanuit welke functie of met welke achtergrond ook, is immers welkom om aan te sluiten, zolang u maar gebeten bent om uw erfgoedpassie of -werk mee uit te dragen naar een jong publiek. Contacteer Hildegarde Van Genechten, adviseur participatie en educatie bij FARO.
De vermelde publicaties uit deze blog op een rij:
- L. Conard, H. Van Genechten, De ‘hidden workforce’ van Tate Liverpool|Studietrip, 2017.
- G. Jäger, 'Mijn school is in het museum', in: Museumpeil, nr. 60, 2022, pp.42-45.
- King’s College, My Primary School is at the Museum, 2016.
- J. Luycx, 'Van Schoolmuseum Michel Thiery tot De wereld van Kina', in: N. Gesché-Koning (red.), Geschiedenis van de publiekswerking en educatie in musea in België, ICOM Belgium/ICOM CECA, 2021, pp.15-22.
- M Leuven, Zes jaar ‘De Kunstbrug’, 2022.
- H. Van Genechten, Jong publiek wint terrein in S.M.A.K. en MSK. Tijdelijk project wordt blijver, in: faro, 2022, nr. 2, pp.22-27.
Foto's:
Vernissage gidsen, gidsenopleiding dansworkshop en bezoek depot in het kader van De Kunstbrug, Basisschool Mater Dei en museum M Leuven © Andy Merregaert
