Sinds 1982 verzamelt Liberas verkiezingsdrukwerk van de liberale partijen in Vlaanderen. In de loop der jaren is deze collectie uitgegroeid tot een bijzonder rijke verzameling die een mooie dwarsdoorsnede biedt van liberale verkiezingscampagnes. Het oudste stuk van de collectie stamt uit 1830, het grootste aandeel van verkiezingsdrukwerk vangt echter aan vanaf 1950.

Hoewel de collectie ongetwijfeld een meerwaarde biedt voor uiteenlopende studies, vinden gebruikers slechts moeizaam hun weg naar deze deelcollectie. Naar aanleiding van Erfgoeddag 2018 ‘Kiezen’ werd er binnen Liberas gezocht naar manieren om dit verkiezingserfgoed onder de aandacht te brengen van het brede publiek. Met de steun van de Vlaamse Overheid ging het project Sporen van Democratie van start. Het voornaamste doel van dit project was het digitaal ontsluiten van deze collectie. Sinds 2018 maakt Liberas gebruik van een nieuw collectiebeheersysteem. Voor dit project werd ook gezocht naar een optimale manier om de collectie te ontsluiten. Verder werd ook onderzocht welke rol auteursrechten spelen bij het publiceren van verkiezingspropaganda. In januari 2020 werd een projectmedewerker aangesteld die de uitwerking van dit project verzorgde.

Digitalisering

De collectie was nog niet op stukniveau beschreven. Om de digitalisering succesvol te laten verlopen was het noodzakelijk dat elk stuk verkiezingsdrukwerk een inventarisnummer en beschrijving kreeg. Verkiezingserfgoed omvat een brede waaier van soorten propaganda. De manier waarop propaganda werd gemaakt verschilt erg van periode tot periode en van kandidaat tot kandidaat.

Voor de digitalisering werd daarom eerst een overzicht gemaakt van de aanwezige types propaganda. Op basis van dit verkennend onderzoek werd een metadatamodel uitgetekend. Liberas deed hiervoor beroep op de expertise binnen de eigen organisatie, maar ging ook op zoek naar adviezen bij andere archief- en documentatieinstellingen in het binnen- en buitenland (Centre Jean Gol, Documentatiecentrum Nederlandse Politieke Partijen en Archiv des Liberalismus – Friedrich Naumann Stiftung). Er werd met de adviezen van deze actoren rekening gehouden om een metadatamodel uit te werken dat past binnen de vereisten van het collectiebeheersysteem van Liberas.

Sinds de start van het project is voor meer dan 20.000 stukken metadata aangemaakt. 7.800 van deze stukken zijn reeds gedigitaliseerd en zijn vanaf januari 2021 raadpleegbaar op de beeldbankmodule van www.liberas.eu. Al deze stukken werden voorzien van een PID. Deze gedigitaliseerde objecten vormen een mooie aanvulling op de digitaal ontsloten verkiezingsaffiches die al langer door gebruikers raadpleegbaar waren. De workflow die tijdens dit project tot stand kwam zal blijvend worden ingezet voor het verwerken van verkiezingserfgoed uit de bredere collectie van Liberas, maar ook voor het verwerken van propaganda van toekomstige verkiezingen.

Rechtenstatus

Binnen de scope van dit project viel ook het achterhalen van de auteursrechtenstatus van verkiezingspropaganda. In het licht van de nieuwe Europese richtlijn 2019/790 werd onderzocht wat de mogelijkheden zijn voor het publiceren van verkiezingserfgoed op de Liberas-website. Eens de richtlijn is omgezet in het Belgisch recht kijkt Liberas naar de implicaties die dit geeft voor de resultaten van dit project.

Resultaten

De aangehaalde 7.800 gedigitaliseerde stukken zijn vanaf januari 2021 te raadplegen op de beeldbankmodule van Liberas. Inhoudelijk hebben deze stukken betrekking op de periode 1830-1991. Deze laatste datum komt overeen met de laatste keer dat de PVV (Partij voor Vrijheid en Vooruitgang, voorloper van de Open Vld) deelnam aan parlementaire verkiezingen. Liberas engageert zich om de komende jaren nog meer verkiezingserfgoed binnen zijn collectie digitaal te ontsluiten.