Blijf niet in het duister tasten: aan de slag met de lichtmeter

Interieur met invallend zonlicht. Foto: Peter H. via Pixabay

In het aanbod van de Uitleendienst Erfgoed is ook een lichtmeter beschikbaar, een handig hulpmiddel voor wie een erfgoedcollectie beheert. U reserveert de lichtmeter gratis via de website van de Uitleendienst en haalt die na bevestiging op in een van de tien regionale uitleenpunten naar keuze. Maar waarvoor gebruikt u zo'n toestel nu precies?

Risico inschatten

Licht is onontbeerlijk om ons cultureel erfgoed te kunnen bewonderen, te onderzoeken of zelfs te onderhouden. Als lichtbron kennen we het natuurlijke (zon)licht en vormen van kunstlicht. Maar wist u dat licht het erfgoed ook kan beschadigen? Het is daarom een van de tien schadefactoren, maar blijft minder bekend dan pakweg water of vuur. Schade door licht treedt doorgaans ook erg langzaam op, zeker in vergelijking met de gevolgen van een overstroming of brand.

U gebruikt de lichtmeter daarom heel specifiek om het risico op lichtschade aan uw eigen erfgoed beter te kunnen inschatten.

Schade vermijden

Elke materiaalsoort heeft specifieke eigenschappen die het meer of minder vatbaar maken voor lichtschade. Veel hangt ook af van de stralingsintensiteit en de duur van de belichting. Zo kunnen kleuren onherstelbaar vervagen door langdurige blootstelling aan licht: denk bv. maar aan de pigmenten in een schilderij, de kleurintensiteit van bv. textielbehang of de miniaturen in een handschrift.

Er bestaan richtlijnen voor het veilig belichten van specifieke materiaalsoorten waardoor de schade beperkt kan worden. Ze zijn algemeen en richtinggevend, maar kunnen natuurlijk nooit het advies van een conservator-restaurator vervangen. Contacteer bij twijfel een specialist of een adviseur behoud en beheer bij FARO.

Erfgoed beheren

Maatregel om langdurige lichtinwerking d.m.v. textiel te blokkeren. Foto: Wouter Lammens

Wie de risico's op lichtschade voor het erfgoed binnen het eigen beheer kent, kan daarna ook meteen de nodige maatregelen treffen. Die kunnen structureel van aard zijn zodat bepaalde werkwijzen of procedures kunnen worden aangepast. Sommige stukken kunnen bv. beter verplaatst worden, verder weg van een lichtbron. Andere worden best afgedekt of in een donkere opbergplaats bewaard. Ramen kunnen worden geblindeerd en tentoonstellingskasten aangepast.

De kunst bestaat erin de meest geschikte maatregelen te nemen op basis van concrete meetgegevens. De metingen helpen u ook bij het juist inzetten van de - altijd beperkte - middelen om zo het grootst mogelijke effect te bekomen.

In de praktijk

Gebruik van de lichtmeter. Foto: Bart Bosmans, © Provinciebestuur Limburg

De lichtmeter bedienen is kinderspel. Het toestel wordt aangezet met een eenvoudige druk op de startknop. Vervolgens richt u het registratie-oog naar de lichtbron. Bij voorkeur houdt u de meter zo dicht mogelijk bij het oppervlak van het voorwerp waarvoor u het risico op lichtschade wil inschatten. Het display geeft duidelijk aan welke waarde wordt gemeten. Niet enkel het zichtbaar licht, maar ook het ultraviolet licht wordt geregistreerd. En het infraroodlicht wordt gemeten via de temperatuur van de lucht.

U kunt het toestel gebruiken voor een enkele meting, om de lichtsterkte op dat eigenste moment te kennen. Of u kunt het langere tijd op dezelfde plaats houden om zo evoluties in de lichtsterkte te registreren. Het volstaat om de lichtmeter nadien aan te sluiten op een computer, waarna de meetgegevens als een Excelbestand kunnen worden gelezen.

Hoe u goede metingen uitvoert, leest u in VerzekerDe Bewaring. Aarzel ook niet om een specialist of een adviseur behoud en beheer bij FARO te contacteren.

Veel succes!