Dag 1, met als thema 'Bewustzijn, context en waarden', begon met een kennismakingsronde in de binnentuin van de school. Hierna nam Carolien van der Star ons op sleeptouw en kregen we een rondleiding door het gebouw en de verschillende ateliers. Het gebouw zelf werd historisch gekaderd en elk atelier werd kort voorgesteld. 

Erfgoed is een 'discourse'

De eerste presentatie, gegeven door Guy Bovyn (UA, opleiding conservatie-restauratie), was direct een knaller. Wat is erfgoed? Erfgoed is een ‘discourse’, een manier van spreken gebaseerd op een reeks waarden, op hun beurt gebaseerd op geïnstitutionaliseerde macht en kennis. Erfgoed wordt als iets van het verleden gezien en wordt bewaard en beheerd voor volgende generaties. Maar het ‘nu’ ontbreekt in dit hele verhaal. ‘Authenticiteit’ is een vrij westers idee. Ook wordt het verleden vaak gesuggereerd als iets enkelvoudig waardoor het ons afsnijdt van concrete emotionele en culturele waarden. Wie heeft de autoriteit om te spreken in naam van erfgoed? ‘Erfgoed van iemand’. De meerstemmigheid van erfgoedwaarden in betekenissen wordt weggedrukt. Uitspraken van experts kunnen enkel in vraag worden gesteld binnen een strak kader, maar het kader zelf wordt niet in vraag gesteld.

Onderzoek naar koptisch textiel

Na een korte koffiepauze sprak Arnaud Quertinmont, conservator van het Departement Egypte/Nabije Oosten in het Koninklijk Museum van Mariemont, over de unieke collectie die zij recent hebben ontvangen via de Koning Boudewijnstichting door een private donatie. Vanwege de unieke aanwinst van meer dan 200 fragmenten koptisch textiel uit Egypte was er nood aan reflectie over conservatie, presentatie en culturele bemiddeling. Na een korte introductie over het museum en zijn collectie werd meer uitleg gegeven over koptisch textiel en werd deze in context geplaatst. Doorheen de presentatie werden vragen gesteld. Wat kunnen we leren vanuit technisch standpunt? Zijn deze fragmenten van koptische textiel kunst of archeologische artefacten? Wat kunnen we vanuit religieus standpunt leren? Waarom is een dergelijke collectie belangrijk voor het land van oorsprong? Hoe kan een dergelijke collectie best gepresenteerd worden? In 2019 zal er een tentoonstelling gewijd worden aan deze collectie, meteen een kans om de resultaten te tonen van dit hele onderzoek.

De complexiteit van missiecollecties

Na de middagpauze was het de beurt aan Julie Aerts, medewerker van het Centrum voor Religieuze Kunst en Cultuur (CRKC). Eerst werd er kort kennis gemaakt met CRKC, de ‘Atlas van het religieus erfgoed in Vlaanderen’ en het project ‘Inventarisatie en digitale registratie van etnografische objecten en museale collecties in de Belgische kloosters en missionaire orden (2004)’. Hierna werd dieper ingegaan op de complexiteit van missiecollecties. Hoe wordt er best omgegaan met het verhaal achter missiecollecties gelinkt met kolonisatie en onderdrukking? Hoe zou een museum er best uitzien? Hoe wordt er best omgegaan met de waarden van de gemeenschappen? Na de introductie over ‘Significance 2.0. A guide to assessing the significance of collections (2009)’ en ‘Handreiking: Praktisch hulpmiddel bij het herbestemmen en waarderen van religieuze voorwerpen (2012)’ werd de werking bij het CRKC rond herbestemmen en waarderen toegelicht. Hierna was er ruimte voor discussie. Een deelnemer, ervaren in het samenwerken met ‘source communities’, sprak over hoe het museum ook een ‘community center’ werd. Dat in Europa ethische codes ontbreken i.v.m. restitutie en dat hier de term vaak wordt opgevat als ‘museum naar museum’. Een andere interessante opmerking, teruggaand naar het eerste gesprek van de dag, was dat musea werken in een kader, werken met een collectieplan, een missie en een visie.

Studiecollecties

Als laatste spreker sprak Pauline van der Zee, Etnografische collecties van de Universiteit Gent, zeer gepassioneerd over de etnografische collectie in de Universiteit van Gent. Enkele objecten uit de studiecollectie zullen behandeld worden in de summer school. Eerst werden de uitdagingen rond studiecollecties gekaderd met hierna een toelichting over de context waarin de objecten zich bevinden in de universiteit. Ook gaf ze haar visie over het belang van het betrekken van mensen bij de objecten. Ze vertelde over haar ervaring met het werken met studenten en individuen (niet ‘source communities’). Hierna werd elk object toegelicht en werd vermeld dat er bij het behandelen van de objecten rekening moet gehouden worden met de context waarin de objecten zich bevinden, dat ze in een niet-ideale omgeving bewaard worden en er gewerkt wordt met vrijwilligers en studenten.

Kennismaking met objecten

Op het einde van de dag leerden de studenten hun duopartners kennen en konden ze samen kennismaken met de objecten en vragen stellen aan Pauline van der Zee.

Op de foto: Carolien van der Star geeft een rondleiding doorheen het gebouw.

Van 24 tot en met 30 augustus liep in Antwerpen de summer school ‘Etnographic collections, preservation, research and conservation'. Deze summer school werd georganiseerd door de opleiding Conservatie-Restauratie (Faculteit Ontwerpwetenschappen) van de Universiteit Antwerpen en kwam tot stand in samenwerking met Etnocoll, het platform van Belgische instellingen met een etnografische en niet-Europese collectie, gefaciliteerd door de Koning Boudewijnstichting en FARO. Vlaams steunpunt voor cultureel erfgoed vzw. FARO-medewerker Julie Lambrechts bracht dagelijks verslag uit. Lees hier alle blogberichten over de summer school.

English version

Day 1: Awareness, context and values

The day began with introducing each other. Carolien van der Star gave a guided tour in the building and we had the opportunity to see the studio’s.

The first presentation from Guy Bovyn (UA, conservation-restoration) was a great start. What is heritage? Heritage is a ‘discourse’, a way of speaking, based on set of values, based on institutional power and knowledge. Heritage is something seen as part of the past that should be taken care of for the future, the next generations. But the present is missing in this whole story. ‘Authenticity’ is a western idea. Also history is suggested as something linear and cuts us off from  concrete emotional and cultural values. Who has the authority to speak in the name of heritage? ‘Heritage of ‘someone’. De polyphony of heritage values in significance becomes suppressed. Pronunciations of experts can only be questioned in a tide frame, but the frame itself is never questioned.

After a short coffee break Arnaud Quertinmont, conservator of the Department Egypt/Near East in the Royal Museum of Mariemont, spoke about an unique collection that was recent donated from the King Baudouin Foundation, based on a private donation. The hosting of this new collection, more than 200 fragments of coptic textile, implied to reflect on its conservation, its presentation, its cultural mediation. But it also forced to question the nature of this collection itself. After a short introduction of the museum and its collection, more was explain about Coptic textile and its context. Through the presentation questions were made to the audience. What can we learn from a technical point of view? Are these fragments of coptic textile art or archaeological artefacts? What can we learn from a religious point of view? Why is such a collection important for the country of origin? How to explain such a collection to the public? In 2019 an exhibition of the entire collection will be presented to the public. This will  be an opportunity to present the results of the various reflections they made during research.

Julie Aerts, employee of Centre of Religious Art and Culture (CRKC) gave first a short introduction of CRKC, the ‘Atlas of religious heritage in Flanders’ and the project ‘Inventory and digital registration of ethnographic objects and museum collections in Belgian convents and missionary orders’ (2004). She went deeper in on the story about the complexity of missionary collections. How to tell the story of missionary collections? What kind of museum would be preferred? How work with community values? After she introduced us to ‘Significance 2.0. A guide to assessing the significance of collections (2009)’ and ‘Handreiking: Praktisch hulpmiddel bij het herbestemmen en waarderen van religieuze voorwerpen (2012)’ the framework used in CRKC to valuate objects/collections was explained. After her presentation there was time for discussion. A participant, experience in working with source communities (Native Americans), told about how the museum she worked for became also a community center. That in Europe ethical codes are missing about restitution and that it is often seen as ‘museum to another museum’. Another interesting reaction was the remark that museums work in a frame, work with a collection plan, have a mission and vision in contrast of the first lecture of the day.

As last speaker, Pauline van der Zee, Ethnographical collections of University of Ghent, spoke very passionate about the ethnographical collection in the university of Ghent. Some objects of the study collection will be treated during the summerschool. First the challenges typical for study collections in general and the context of the objects of the university of Ghent were put in context. She spoke about the importance of involving people with the objects and revealed her experience with working with students but also with source individuals (not source communities). Than every object (present on the summerschool) was explained. Also was mentioned that during treatment it is important to need to take into account that the storage is not ideal and that they work with volunteers and students.

Photo: Carolien van der Star gives a guided tour in the building