Vorig jaar vroeg ik mij op deze blog af of de fusie van de National Alliance for Museums, Health and Wellbeing met de National Alliance for Arts, Health and Wellbeing tot de Culture, Health and Wellbeing Alliance (CHWA) een meerwaarde zou opleveren. Een lakmoestest was de eerste conferentie van de CHWA, op 21 en 22 maart in de Noord-Engelse stad Newcastle.

Portret van een conferentie

Zowel inhoudelijk als organisatorisch is deze lakmoestest geslaagd. Het moet geen sinecure geweest zijn om alle actoren uit twee totaal verschillende sectoren een plaats te geven in het programma. CHWA wist alvast niet in de val van de verkokering te trappen. Er waren geen aparte sessies voor museummensen of voor kunsttherapeuten. Alle sessies en panels waren heterogeen samengesteld rond generieke thema’s zoals Inclusive practice, creativity & identity of How to grow culture, health and wellbeing sustainably.

Wat wel opviel was dat alle break-outactiviteiten kunstgerelateerd waren: dans- en zangvoorstellingen, art-making of sketchy walks. Nochtans lijkt het mij niet moeilijk om ook hands-onactiviteiten met cultureel erfgoed te bedenken. Het feit dat vooral sprekers uit de kunsten een platform kregen op deze conferentie, is ongetwijfeld te wijten aan de veel langere traditie van de kunsten in de gezondheidszorg.

Sociale inclusie

Zoals wel vaker heeft het geen zin om een tweedaagse conferentie in een enkel blogbericht samen te vatten. Wat ik vooral onthoud, is de vaststelling dat gezondheid en welzijn een steeds belangrijker positie innemen in het werk van erfgoedinstellingen in het Verenigd Koninkrijk en daarbuiten. Dat bleek niet alleen uit de grote opkomst voor deze conferentie maar vooral ook uit de bijdragen over beleids-, subsidie- en onderzoeksprogramma’s en over maatschappelijke ontwikkelingen zoals sociaal voorschrijven en een meer persoons- en buurtgerichte zorg.

Aan de andere kant moest ik, samen met nog wel meer aanwezigen, vaststellen dat de cultureel-erfgoedsector nog een Rubicon moet oversteken wanneer het gaat om het aanpakken van maatschappelijke uitdagingen en sociale inclusie. In het Verenigd Koninkrijk, maar ook in Vlaanderen. In zijn keynote hield Errol Francis van Culture& de aanwezigen een kritische spiegel voor. Hij schuwde de provocatie niet wanneer hij het had over het museum als "the last bastion of elitism”. Na een blik in de zaal kon ik hem alleen maar beamen.

In het verlengde van deze vaststelling was er de zeer gesmaakte sessie Democratising practice waar de sprekers en het publiek kritisch ingingen op het democratiseren en inclusiever maken van hun werk. Daarbij werden er vraagtekens gezet bij de trend dat de kunsten worden gebruikt als een pleister voor allerlei sociale kwalen of dat het soms sociale ongelijkheid aanwakkert. Michael McHugh van Tyne & Wear Archives & Museums maakte de provocatieve maar eerlijke stelling dat musea als het ware gevangenzitten “by linear process and narrow definitions of art, history, heritage and engagement.”

Sociale rechtvaardigheid

Een volgens mij belangrijk element werd aangedragen door Liz Ellis, beleidsadviseur voor gemeenschappen en diversiteit bij Heritage Lottery Fund (HLF). In haar interventie stelde ze - terecht - dat welzijnsactiviteiten met cultureel erfgoed moeten streven naar meer sociale rechtvaardigheid en dat ze een manier moeten zijn om op  maatschappelijk gebied stappen vooruit te zetten, kwetsbare mensen te helpen of groepen te emanciperen. Ze mogen dus niet louter worden opgezet voor het cultureel erfgoed an sich, en al helemaal niet voor het verschaffen van een specifieke vreugde aan een select publiek.

Een zeer goed voorbeeld daarvan werd gebracht door Steve Bishop en Christine Jordan, respectievelijk de cultuur- en de gezondheidsmanager van het bestuur van North Tyneside, een district in de buurt van Newcastle. Ze vertelden over hun actieplan voor het verminderen van sociale isolatie. Omdat de hoogste aantallen van eenzame en geïsoleerde mensen te vinden zijn in de meest achtergestelde plaatsen, heeft het plan tegelijkertijd ook aandacht voor het armoedebeleid. Bij de uitwerking van hun acties werken Bishop en Jordan samen met kunst- en erfgoedorganisaties in hun regio. Zo is Tyne & Wear Archives & Museums een van de partners die mee nadenkt over het opzetten en aanbieden van activiteiten voor mensen die zich eenzaam voelen of die amper iemand spreken.

Foto: (c) FARO