CHMH 2018 #1: algemene indrukken

Op 29 en 30 november 2018 kwamen in het Museum Dr. Guislain in Gent professionals uit heel de wereld en uit verschillende sectoren samen voor de internationale conferentie Participation in cultural heritage for mental health recovery (CHMH). In een reeks van drie blogs brengen FARO-collega Bart De Nil en Bart Marius van het Museum Dr. Guislain verslag uit over deze conferentie en schrijven ze hun reflecties neer. In dit eerste deel brengen ze u een aantal algemene indrukken.

Een symbolische locatie

Professionals from Australia, Belgium, England, Italy, Kosovo, Norway, Romania, Scotland, The Netherlands and Wales are 29-30/11 in @Guislainmuseum in #Ghent for heritage & wellbeing conference, register now: https://t.co/h7rZnjSbq4 @faronet @IM_GENT_BE @CHWAlliance pic.twitter.com/KRbbkeSDup
— Bart De Nil (@bdnil) 7 november 2018

Het Museum Dr. Guislain was een voor de hand liggende keuze als locatie voor deze conferentie. Het museum is gehuisvest in de oudste psychiatrische inrichting in België die dateert uit 1857, en wil de vele vooroordelen doorbreken die nog steeds definiëren wat 'geestesziek' en 'normaal' is. Het museum wordt omringd door een psychiatrische instelling die zich bevindt in de negentiende-eeuwse gordel rond Gent.

Veel - zo niet alle - punten die tijdens de conferentie naar voren zijn gebracht, staan centraal in het werk van dit museum. Geestelijke gezondheid, verhalen, toegang, instituut, gemeenschap ... stuk voor stuk zijn deze begrippen verbonden met deze plek. En ook met mensen: de patiënten uit het ziekenhuis die dagelijks langskomen, mensen uit de zorg die in de tentoonstellingsruimtes werken of de 'niet-zo-witte-en-hipster’-gemeenschap die rond het museum woont.

Zoals in veel musea, is er ook discussie tussen personeelsleden over de positie van de collecties als een instrument voor welzijnsactiviteiten. Is cultureel erfgoed gewoon stuff dat we als gereedschap gebruiken of moeten we een evenwicht vinden tussen de intrinsieke waarde van museumobjecten en hun gebruik als materiaal tijdens interventies? En hoe zit het met de verhalen die verteld moeten worden?

Algemene indrukken

Meer dan 110 deelnemers uit zeven landen werden geïnspireerd door een programma aangevoerd door keynotes van Helen Chatterjee (University College London) en Nick Merriman (CEO Horniman Museum). Met maar liefst 28 bijdragen en sprekers die 41 organisaties en instellingen vertegenwoordigden, werd het een goedgevulde tweedaagse.

Het is onmogelijk om alles samen te vatten wat er tijdens de conferentie werd gezegd en besproken. Gelukkig konden we beroep doen op enkele vliegende verslaggevers die de verschillende sessies bijwoonden. Uit hun aantekeningen hebben we enkele algemene indrukken gedestilleerd:

Een evidence-based benadering van welzijnsactiviteiten is erg belangrijk en er is een creatieve diversiteit in de manieren om interventies te meten en evalueren. Op dit gebied kan er nog veel worden gedaan. Vooral in het ontwikkelen van eenvoudig te gebruiken instrumenten en methodieken om het bewijs te verzamelen dat sommige dingen werken (of juist niet), liggen nog zeer veel kansen.
We moeten de impact van pilots meer en beter communiceren. Niet alleen om beleidsmakers maar ook onze eigen sector te overtuigen.
We moeten rekening houden met de gelijkheid in projecten. Museummedewerkers, vrijwilligers, deelnemers, patiënten, cliënten, jongvolwassenen, ouderen ... zijn allemaal verschillend, maar eens samen is niemand, om George Orwell omgekeerd te parafraseren, gelijker dan de ander.
Het belang van verhalen vertellen (storytelling). Naast het werk van psychiaters, psychologen en geestelijke gezondheidswerkers hebben we veel gehoord over het maken en creëren van verhalen, manieren om te vertellen en woorden te vinden om te beschrijven wat iemand voelt of denkt. Veel sprekers plaatsten de verhalenverteller centraal in hun projecten.
De centrale rol van samenwerken en netwerken tussen allerlei disciplines. En vooral het belang van de co-creatie tussen de cultureel-erfgoedwerker en (geestelijke) gezondheidsexperts. Omdat het creëren van een verhaal in een context van geestelijke gezondheid vaak is vermengd met moeilijkheden, pijn en trauma. Deze thema's moeten door professionals worden benaderd.
Het belang van de plaats of ruimte. Een zorgplek creëren waar iemand zich meer als een individu dan als lid van een bepaalde groep voelt. Of het nu gaat om een oudere, een gevangene of een patiënt, het is belangrijk om je veilig te voelen bij het maken, vertellen of creëren van een verhaal.
Alle medewerkers van een museum zijn belangrijke partners. Wanneer iedereen in de organisatie, van front- tot backend, empathie en vriendelijkheid toont, heb je meer kans om goede resultaten te behalen.
Een gemakkelijke manier voor culturele instellingen om die veilige plek te creëren is door simpelweg meer toegankelijk en verwelkomend te zijn. Om een van de sprekers aan te halen: "It needs more than a free entrance to a gallery. Tea, coffee and biscuits are essential".