De Duinenabdij uit Koksijde was in de middeleeuwen een van de meest invloedrijke religieuze instellingen binnen het Graafschap Vlaanderen en was één van de belangrijkste cisterciënzerabdijen in de Lage Landen. Welk thema uit de middeleeuwse geschiedenis je ook bestudeert in de invloedsregio’s, vroeg of laat heb je te maken met de machtige abdijgemeenschap van Cisterciënzers uit Koksijde.

Algemeen wordt aangenomen dat de cisterciënzerabdij Onze-Lieve-Vrouw-Ten Duinen een bepalende invloed uitoefende op de ontwikkeling van het landschap in zijn actiegebied. Kan men in een dicht bevolkt gebied als Vlaanderen, waar de kloosterdomeinen dicht bij elkaar liggen, spreken over een monastiek landschap zoals men in Engeland pleegt te doen? Heeft het domein van religieuze instellingen specifieke kenmerken die ons in staat stelt om te spreken over ‘monastieke landschappen’?

Voor het bestuderen van het uitgestrekte domein van de vroegere Duinenabdij beschikken we over een rist belangrijke bronnen, van archeologische en historische aard. Die bronnen en de vroegere onderzoeksresultaten willen we vanuit het museum de komende jaren aan een nieuw interdisciplinair onderzoek onderwerpen. Dit kadert binnen de plannen om in 2015-2016 de semi-permanenten opstelling grondig aan te pakken.

Om het onderzoek naar het domein zo concreet en efficiënt mogelijk aan te pakken, wil het museum tussen 12 en 14 oktober gereputeerde onderzoekers uit de omringende landen naar Koksijde uitnodigen om hun onderzoeksmethodieken en –resultaten toe te lichten. Op 12 oktober, de vooravond van het congres geeft landschapsarcheoloog Dr. James Bond een inleidende lezing over de monastieke landschappen in Engeland en Wales. In die lezing komen de twee grote thema’s van de donderdag 13 en vrijdag 14 oktober aan bod. Op 13 oktober gaat de aandacht naar de abdij in het landschap, waarbij de klemtoon ligt op de inplanting van de abdij, de bezitsverwerving en het land- en goederenbeheer. De tweede colloquiumdag spitst zich toe op de impact van de abdij op datzelfde landschap als gevolg van economische strategieën, exploitatie, landschapstransformatie en de reactie daarop van de grondbezitters.

Hoe hebben wetenschappers het onderzoek naar deze thema’s aangepakt in hun gebied? Welke onderzoeksmethoden, bronnen werden hiervoor aangewend? Waarmee moeten we rekening houden bij het onderzoek naar het domein van religieuze instellingen uit de middeleeuwen? Wat kan de combinatie van geografisch, archeologisch en historisch onderzoek ons vertellen over verdwenen en veranderde domeinen en de manier waarop ze het huidige landschap mee hebben vorm geven?

5^de internationaal colloquium Abdijmuseum Ten Duinen 1138: Vorming van monastieke landschappen? Domeinbeheer door religieuze instellingen in Noordwest Europa tussen de 12^de en de 18^de eeuw.

Woensdag – Wednesday 12/10/2011 (‘s avonds – evening 19.30 – 20.30 u): Key-note lecture

Dr. James Bond (Bristol University/ Oxford University): Monastic Landscapes in England and Wales

Donderdag – Thursday 13/10/2011 : De abdij in het landschap (inplanting, bezitsverwerving,land- en goederenbeheer)

Chair: Prof. Dr. Steven Vanderputten (B – UGent)

08.45 - 09.30 - onthaal

09.30 – 09.45 - verwelkoming

09.45 – 10.15 - wetenschappelijke staf ATD + chairs: Introductie: Abdijen, het landschap en de relaties

10.20 – 10.45 - Jean-François Nieus (F – Universiteit Namen) : 1137-1139 : les cisterciens à l'assaut du nord de la France

10.50 – 11.15 - chair/discussents: vraagstelling aan de sprekers

11.15 – 11.30 - pauze 11.30 – 11.55 - Michel Dubuisson (B – Abbaye de Villers-la-Ville aslb) : La constitution d'un domaine brabançon : l'abbaye de Villers

12.00 – 12.25 - Graham Brown (GB – English Heritage): The Cistercian Abbey at Hailes and its Environs

12.30 – 12.45 - chair/discussents: vraagstelling aan de sprekers

12.45 – 14.00 - middagpauze

14.00 – 14.25 - Dr. Tim Pestell (GB – Norwich Castle Museum & Art Gallery): Reaching Back - Understanding the Location of Medieval Monasteries in the Landscape of East Anglia, England

14.30 – 14.55 - Prof. Dr. Winfried Schenk (D – Universität Bonn): Cistercian heritage in the Franconian landscape  - an comparison of the monks´ monastery Ebrach and the nunnery convent Frauental

15.00 – 15.15 – chair/discussents: vraagstelling aan de sprekers

15.20 – 15.35 - pauze

15.40 – 16.05 - Christophe Wissenberg (F) : L’abbaye et son environnement: une approche géo-historique de l’espace et de l’heritage paysager cisterciens en Champagne et Bourgogne

16.10 – 16.35 - Prof. dr. Grenville Astill (GB – Reading University): Researching a Cistercian landscape: Bordesley Abbey's estates and economy

16.40 – 17.00 – chair/disscussents: vraagstelling aan de sprekers + eindconclusie

17.00 – 17.30 - afsluitende drink voor eerste gedeelte

Vrijdag  – Friday 14/10/2011 : Impact van de abdij op het landschap (economische strategieën, exploitatie, landschapstransformatie en de reactie hierop door de landsheren)

Chair: Prof. Dr. Erik Thoen (B – UGent)

08.45 - 09.15 - onthaal

09.15 – 09.35 - chair licht het thema toe en kondigt eerste sprekers aan

09.40 – 10.05 - Dr. Evelyn Lord (GB – Cambridge College):'The Knights' Templar and the Landscape in England'

10.10 – 10.35 - Lies Vervaet (B – UGent) : Patients and Parcels. Estate management of the Saint John’s hospital of Bruges in the medieval Flemish coastal plain

10.40 – 11.05 - chair/discussents: vraagstelling aan de sprekers

11.10 – 11.25 - pauze

11.30 – 11.55 - Alexander Lehouck & Jan Van Acker (B – Abdijmuseum Ten Duinen): De abdij Ten Duinen en haar domeinvorming in het westquartier van de 14^de tot de 16^de eeuw

12.00 – 12.25 - Dr. Thys Lambrecht (B – UGent): Directe exploitatie van landbouwbedrijven door de abdij Ten Duinen tijdens de eerste helft van de 18^de eeuw

12.30 – 12.45 - chair: biedt mogelijkheid tot vraagstelling aan de sprekers

12.45 – 14.00 - middagpauze

14.00 – 14.25 - Prof. Dr. Dries Tys (B – VUBrussel): Prayers in the salt marshes? Theory and practice of religious orders in coastal landscape development, some case studies form the Belgian coast

14.30 – 14.55 - Prof. Dr. Tim Soens (B – Universiteit Antwerpen): De ‘Magna Slusa’, Ten Duinen en de rol van abdijen in de bedijking en de afwatering van de Vlaamse Kustvlakte (12^e-16^e eeuw)

15.00 – 15.15 - chair/discussents: vraagstelling aan de sprekers

15.15 – 15.30 - pauze

15.30 – 15.55 - Dr. Adrie De Kraker (NL – VU Amsterdam): De rol van de cisterciënzer abdijen in de waterhuishouding: binnenwater en buitenwater, 15e-16e eeuw in NO-Vlaanderen

16.00 – 16.25 - Prof. dr. Hans Mol (NL – Universiteit Leiden/ Fryske Akademy Leeuwarden): The Cistercian example? The application of the grange system by the various religious orders in the Frisian coastal area, 1150-1400

16.30 – 16.45 - chair/discussents: vraagstelling aan de sprekers

16.45 – 17.45 - afsluitende drink