Machinaal erfgoed bewaren en presenteren aan een publiek? Dat kan op verschillende manieren en de creativiteit van de conservator staat hierbij vrij. In een digitaal informatietijdperk is het echter belangrijk om nieuwe bewaar- en ontsluitingsmethodes uit te proberen en toe te passen. Hedendaagse machineconstructeurs staan niet stil als het aankomt op het integreren van efficiëntere productietechnieken. Zo zijn we op een punt gekomen waarbij men geen enkele machine bouwt zonder deze eerst nauwkeurig in een 3D CAD pakket uit te tekenen. Het is noodzakelijk dat de erfgoedsector in de toekomst met dit type van informatieopslag kan om springen. Maar waarom dertig jaar wachten wanneer de technologie toestaat om collectiestukken vandaag op deze manier te exploreren en te digitaliseren? Door figuurlijk in de machine te duiken met behulp van 3D technologie kijken we wat nodig is om een machine zo volledig mogelijk 3D digitaal te bewaren. Daarbij besteden we extra aandacht aan het in kaart brengen van de werking van machines.

Wat?

Duiken in de machine is een ontwikkelingsgericht cultureel erfgoedproject gesteund door de Vlaamse overheid. De projectaanvrager is vzw Stedelijke Musea Kortrijk (Texture) en wordt ondersteund door een stuurgroep van partners die bestaat uit erfgoed beherende instellingen (Erfgoedcel CO7, MIAT, zuidwest) en expertisecentra (CAG, PACKED, ETWIE, CVAa, VIAA). Een samenwerking met Howest (De hogeschool West-Vlaanderen) heeft er voor gezorgd dat een ruime exploratie van 3D technologie tijdens deze eerste fase uitgevoerd werd.

In een tweede fase willen we meer aandacht besteden aan het duurzaam bewaren van de digitale modellen en aan het uitvoeren van casestudies. Binnen het project streven we ernaar antwoord te bieden op vragen zoals: Wat is de meest geschikte digitalisatiemethode om toe te passen? Hoe start je zo'n digitalisatieproces op? Welke documentatie kan gebruikt worden om het proces te ondersteunen? Wat kan je zelf doen en hoe? Wie kan je aanspreken om jouw conservatiedoelstelling te bereiken? Aan welke eisen moet het resultaat voldoen om duurzaam bewaard te kunnen worden? ...

Voor wie?

Als voornaamste doelgroep van het project staat het ruime erfgoedveld centraal. Meer specifiek willen we erfgoedbeherende instellingen die binnen hun collecties over machines beschikken bereiken en betrekken op het project. 

Daarnaast worden ook andere sectoren en personen zoals het onderwijs, de privésector, de archiefsector, privécollectioneurs en vrijwilligers (in een Fablab) nauw betrokken. Deze doelgroepen bestaan zowel uit belanghebbers als uit instanties die over de nodige kennis en infrastructuur beschikken om bepaalde digitalisatieprocessen naadloos te laten verlopen.

We streven ernaar om de verschillende doelgroepen samen te brengen zodat er ook een boeiende kennisuitwisseling tot stand kan komen.

Projectresultaten

Tijdens Fase 1 van het project lag de klemtoon op de exploratie van digitalisatietechnieken en -methodes. Daarbij is het belangrijk om te kijken welke informatie reeds beschikbaar is. Binnen deze eerste fase werd altijd van een fysiek aanwezige machine vertrokken en dus niet van een machine die enkel op papier staat. Het is echter perfect mogelijk om een machine die niet langer bestaat driedimensionaal terug tot leven te wekken.

De machines opgenomen in het project zijn de Vlaszwingelturbine van "Vansteenkiste" (Texture), de Hopplukmachine "Themilco" (Hopmuseum Poperinge via CO7) en de Spinmachine "Mule Jenny" (MIAT).

Hoe begin je nu aan zo'n digitalisatieproces? Het allerbelangrijkste is om eerst je doelstelling vast te leggen. Wat zijn de eisen van het eindresultaat en wat zijn de wensen? Wil je kennis archiveren of wil je de machine toegankelijk(er) maken voor publiek? Op basis hiervan kan je bepalen hoe moeilijk of makkelijk de digitalisatie zal zijn. Om bij deze inschatting ondersteuning te bieden werd tijdens deze eerste fase een navigeerbare 'Digitalisatieroadmap' gemaakt (hieronder te downloaden).

Men kan in de roadmap drie niveau's onderscheiden en binnen elk niveau kan het resultaat voldoende zijn als doelstelling:

1) Het verzamelen van informatie 
3D informatie zoals een puntenwolk zijn ideaal voor kennisarchivering, maar de modellen zijn star en 'ontoegankelijk'.

2) Het creëren van een toegankelijk 3D model
De 3D modellen zijn makkelijk manipuleerbaar en zijn meestal noodzakelijk om een publieksdoelstelling te bereiken in het volgende niveau. Een mesh van een puntenwolk is een makkelijk raadpleegbaar 'statisch model' die voldoende is voor een publieks- of archiveringsdoelstelling.

3) Het creëren van een specifiek eindresultaat
In dit stadium is het eindresultaat geen digitaal 3D model meer, maar een gegenereerd beeld, tekening, animatie of zelfs fysiek model. Deze bestandstypes zijn toegankelijker voor een publiek, maar kunnen ook waardevol zijn als archiefbestand.

Eenmaal de doelstelling gekend is, moet je ook de machine zelf in beschouwing nemen. Afhankelijk van de complexiteit van de doelstelling moet je een inschatting kunnen maken van de uitdaging. Hoe groot is de machine? Hoeveel componenten zijn er? Hoe complex zijn ze? Zijn alle componenten zichtbaar en bereikbaar? Welke documentatie heb ik in het archief die duidelijkheid kan scheppen over de machine?
De digitalisatieroadmap is een handig hulpmiddel, maar tracht je inschatting altijd te staven aan consult van een expert.

Tijdens de tweede fase van het project wordt dieper ingegaan op de communicatie van de doelstelling en van het digitalisatieproces. Oefening baart in ieder geval kunst en voor je het weet ben je zelf een krak als het op '3D' aankomt.