Volksgeneeskunst in Nederland en Vlaanderen
In 2017 staat Erfgoeddag in het teken van ‘Zorg’. Een breed thema, met tal van invalshoeken en mogelijkheden. Ook in de FARO-bibliotheek is heel wat materiaal te vinden dat je kan helpen bij het uitwerken van een activiteit. Op deze blog posten we daarom geregeld een inspirerende boekentip over een van de vele zorgaspecten. Voor deze tweede editie zoomen we in op het boek 'Volksgeneeskunst in Nederland en Vlaanderen' van Paul van Dijk.
Volksgeneeskunst bestaat zolang er mensen zijn. Op grond van mondelinge of schriftelijke overlevering en afgaand op de eigen intuïtie, gebruiken mensen van oudsher allerlei middeltjes om ziekten of verwondingen te verklaren of te genezen zonder daarbij een beroep te doen op de ‘officiële’ geneeskunde. Maar wat waren ook alweer die middeltjes en remedies die onze voorouders generatieslang toepasten, met meer of minder succes? Weet jij nog welk kruid opgewassen is tegen bronchitis, of welke therapie onze betovergrootouders aanraadden om galstenen te bestrijden?
In dit standaardwerk beschrijft Paul van Dijk (°1947), zelf arts, de verschillende aspecten van de volksgeneeskunst. In een eerste deel beschrijft de auteur wat het begrip ‘volksgeneeskunst’ nu eigenlijk inhoudt en hoe het zich verhoudt tegenover kwakzalverij of andere alternatieve geneeswijzen. Wat zijn de kenmerken van volksgeneeskunst, welke rol speelt het volksgeloof en hoe evolueerde het begrip doorheen de geschiedenis? Om ziekten te verklaren gebruikten mensen vroeger bovendien een aantal ziekteconcepten die nogal wat verschilden van wat we nu kennen, zoals de sympathieleer, de humoraalpathologie of de signatuurleer. Ook het ontstaan en de inhoud van die denkbeelden legt van Dijk uit.
Vervolgens geeft het boek een overzicht van talloze huis-, tuin- en keukenmiddeltjes waarvan een heel deel, voor wie het zich zou afvragen, ook bij het verschijnen van het boek nog steeds werden toegepast. Zo leren we niet alleen dat het inwrijven van de handen met een aftreksel van brandnetels een gekend middeltje is tegen winterhanden, maar ook dat Aristoteles het al had over het drinken van kersensteeltjesthee tegen blaasaandoeningen. Interessant is bovendien dat deze lijst mee werd samengesteld op basis van zo’n 30.000 inzendingen, na oproepen in de media. Op basis van die inzendingen en van aanvullend literatuuronderzoek geeft van Dijk een overzicht van de gangbare volksgeneesmiddelen en -remedies, wat een schat aan informatie oplevert.
Paul van Dijk. Volksgeneeskunst in Nederland en Vlaanderen. Deventer, Uitgeverij Ankh-Hermes, 1981. ISBN 90-902-5057-4
Heb ook jij afbeeldingen of boeken in je collectie die verwijzen naar de volksgeneeskunst? Ken je iemand die honderduit kan vertellen over traditionele volksgeneesmiddelen? Of woonde er vroeger in jouw gemeente een bekende volksgenezer(es)? Haal hun verhalen op Erfgoeddag voor het voetlicht en ontdek welke middeltjes ook wij vandaag nog gebruiken!
Meer lezen?
Je kan het boek Volksgeneeskunst in Nederland en Vlaanderen inkijken en ontlenen in de FARO-bibliotheek. De bibliotheek kan elke werkdag op afspraak bezocht worden tussen 8.30 en 16.00 uur. Een afspraak maken kan eenvoudig via bibliotheek@faronet.be of telefonisch op het nummer 02 213 10 60.
Op zoek naar nog meer boekentips? Hier vind je het volledige overzicht!
