In 1911 geeft de (invloed)rijke en bevallige ballerina Ida Rubenstein de toneelschrijver en symbolist Gabriele d’Annunzio de opdracht een libretto te schrijven voor een werk waarin zijzelf als soliste kan schitteren: Le Martyre de Saint Sébastien. Gefascineerd door haar schoonheid en talent bedenkt D’Annunzio een extravagant totaalkunstwerk van maar liefst vijf uur waarin het leven van de heilige Sebastiaan, een martelaar uit de derde eeuw, centraal staat. Claude Debussy aanvaardt het verzoek om de lijvige toneelmuziek voor koor, orkest en vocale solisten bij het mysteriespel te verzorgen. Het Brussels Philharmonic voert zondag dit werk uit in het Paleis voor Schone Kunsten.

D’Annunzio voelt zich aangetrokken tot het mystieke thema van het spektakel. Een thema dat hij ook in Wagners Parsifal ontdekt. Dat Wagner in dit werk via de mythe tot de kern van het christelijke geloof weet te dringen en daarbij het mysterie van de verlossing aankaart, spreekt tot de verbeelding. Het ‘Buhnenweihfestspiel’ waarin religieuze symboliek, heidense en magische elementen, Boeddhistische ingrediënten (in het thema van de reïncarnatie) en erotisch geladen thema’s samenkomen, laat zijn sporen na in enkele van Debussy’s vroege werken. Veel later, in 1911, is de impact van Parsifal opnieuw voelbaar (mede omdat spirituele en religieuze thema’s bijzonder populair zijn in Parijse intellectuele kringen rond 1910) in Le Martyre de Saint Sébastien. Maar deze keer wordt Wagners invloed volmaakt geassimileerd in Debussy’s ware stijl. Omdat de componist het werk in recordtijd moet voltooien, schakelt hij de hulp van zijn vriend André Caplet in voor de orkestratie.

De laurierboom van Sebastiaan

Het verhaal wordt verteld in vijf bedrijven, of ‘mansions’ en beschrijft het leven van Sebastiaan, een knappe Romeinse aanvoerder van de keizerlijke boogschuttergarde (onder Diocletianus) uit de derde eeuw. Sebastiaan bekeert zich tot het christendom en dat in een tijd waarin christenen onverbiddelijk worden vervolgd. Hij staat bekend om de wonderen die hij verricht en om de lange redevoeringen die hij houdt. Ook overreedt hij Marcus en Marcelianus om de marteldood te sterven ten einde trouw te blijven aan hun geloof. Wanneer Diocletianus zijn geheim ontdekt, wordt hij door zijn eigen boogschutters terechtgesteld. De pijlen die hem doden verschijnen nadien op miraculeuze wijze aan de laurierboom waaraan Sebastiaan was vastgebonden.

Beledigend werk

De eerste uitvoering van Le Martyre de Saint Sébastien draait uit op een schandaal. De aartsbisschop van Parijs vindt het mysteriespel een ‘belediging ten aanzien van het christelijke geweten’ en verbiedt elke gelovige om de voorstelling bij te wonen ‘op straffe van onherstelbare geestelijke schade’. Niet alleen het erotische aspect (de ver-Adonis-ering van de Heilige Sebastiaan, de geïnsinueerde aantrekkingskracht van keizer Diocletianus tot Sebastiaan, etc.) en de vermenging van profane, heidense en christelijke symboliek stoot hem tegen de borst, maar ook het feit dat het hoofdpersonage, een heilige, door een knappe dame van joodse afkomst wordt geïnterpreteerd.

Het geënsceneerde werk is niet meteen een succes en de concertante versie wordt nog maar zelden ten horen gebracht. Meer gangbaar is de vierdelige orkestsuite die Caplet uit het werk extraheert en bewerkt: de zogenoemde Fragments symphoniques. Maar hoe verdienstelijk de suite ook mag zijn, deze versie geeft niet de finesse weer die Debussy aanvankelijk aan de dag weet te leggen in Le Martyre. Daarom brengt Brussels Philharmonic zondag de authentieke concertante uitvoering.

Meer info over het concert zondag, dat kadert in een uitgebreide Debussy-herdenking, vind je op de website van UiT in Brussel. Alle info over het Brussels Philharmonic vind je op hun website.

Afbeelding:
Marco Palmezzano, Sint-Sebastiaan, ca. 1515-1520, (c) Szépművészeti Múzeum, Boedapest.
Bekijk en beluister hieronder een fragment uit dit werk. Je kunt dit ook consulteren via de toegankelijke player.