Afgelopen vrijdag werd de nieuwe FARO-publicatie ‘Museum van het Gevoel. Musea op de huid van de samenleving’ feestelijk voorgesteld, in aanwezigheid van minister van Cultuur Sven Gatz. Het was de afscheidnemende Tate Modern-directeur Chris Dercon die het allereerste exemplaar van de publicatie symbolisch overhandigde aan de minister. Hij deed dat met een korte videoboodschap.

Dat ‘gebaar’, zoals hij het zelf omschreef, gebeurde op het einde van een studienamiddag over musea en emoties in de CINEMATEK in Brussel. Die locatie was niet toevallig gekozen. Recent had CINEMATEK een interessante cyclus over musea in de film. De namiddag ging van start met een toepasselijk fragment uit Woody Allens 'Play it Again, Sam', uit 1972.

Als eerste keynote maakte auteur Olga Van Oost de aanwezigen wegwijs doorheen het boek. Ze startte haar presentatie met een fragment van de documentaire 'Le Vertige de Stendhal' van de Franse regisseur Alexis Taillant (2015).

Tot ieders grote spijt moest de Britse curator Clare Patey, bekend van het spraakmakende ‘The Empathy Museum’, wegens ziekte verstek laten gaan. Ze bezorgde ons wel een smaakmaker van haar project. Daarna ging Ann Petermans (Universiteit Hasselt) dieper in op het begrip ‘ervaring’, en hoe dat in de museumpraktijk gebeurt, met inzichten uit de creatieve industrie en de retail. Ze stelde het ‘experience web’ voor, een instrument dat inzicht geeft in de verschillende elementen die een ‘ervaring’ kunnen uitlokken.Haar presentatie lieten we voorafgaan door een fragment uit Jean-Luc Godards cultfilm 'Bande à part' uit 1964. Of: hoe je een museum ook kunt bezoeken.

Julie Rodeyns van de vzw Matchbox en Margrit De Maegd van het palliatief dagcentrum TOPAZ van het UZ Brussel stelden vervolgens hun project IN/FINITY voor. In dit project ontwikkelen kunstenaars nieuw werk; volledig in samenwerking met de gasten van het dagcentrum. Het perspectief van (on)eindigheid, en alle daarbij horende gevoelens, straalt uiteraard sterk uit ieder werk dat wordt gecreëerd. Binnenkort krijgt het project ook een zichtbare plaats in het KMSKB.

En een belangrijke vraag voor zowel de studiedag als het boek zelf: wat doen emoties? En waarom hebben we überhaupt emoties? En wat gebeurt er met die emoties wanneer we een museum binnenstappen? Hoogleraar psychologie Ad Vingerhoets (Universiteit van Tilburg) hield onze gevoelens en die van de museumbezoeker tegen het licht. Ook voor deze presentatie hadden we een toepasselijk fragment gekozen, uit Alfred Hitchcocks klassieker uit 1958, 'Vertigo'.

En toen kreeg ex-Tate Modernbaas Chris Dercon het woord. Waarop minister van Cultuur Sven Gatz hem van antwoord diende. Hij zei onder meer dit: “[De auteurs van het boek] … roepen de musea op emoties, empathie en persoonlijke beleving een duidelijk plaats te geven in hun werking én ze roepen musea op zelf een plaats in te nemen in de maatschappij. Dat betekent ook het slechten van drempels, die voor sommigen erg hoog blijven. We onderschatten de ingewikkelde codes en gedragingen die gepaard gaan met een museumbezoek.

Gebaseerd op haar eigen ervaringen sprak niemand minder dan Michelle Obama daar vorig jaar nog over bij de opening van het Whitney Museum in New York, en ik citeer haar, vrij vertaald: ‘Er zijn zo veel kinderen in dit land die kijken naar plaatsen zoals musea … en die denken, wel, dat is geen plaats voor mij, voor iemand die er uitziet als ik, voor iemand uit mijn buurt. Ik garandeer jullie dat er op dit moment kinderen zijn die wonen op minder dan een kilometer van hier en die zelfs in geen miljoen jaar durven dromen dat ze welkom zouden zijn in dit museum.’ Einde citaat. Zorgen dat iedereen zich welkom voelt, blijft de grote uitdaging voor musea die hun maatschappelijke rol ten volle willen spelen. De auteurs van ‘Museum van het Gevoel’ laten het daar niet bij. Ze wijzen ook op “de morele verantwoordelijkheid van overheden, die het cultureel-erfgoedbeleid uitstippelen en de kaders bepalen.” Die handschoen neem ik graag op. Met mijn conceptnota cultureel erfgoed en het ontwerpdecreet cultureel erfgoed, dat binnenkort voorgelegd wordt aan het Vlaams Parlement, wil ik musea precies ondersteunen bij het verder ontwikkelen van hun maatschappelijke rol.

Het ontwerpdecreet vraagt daarom niet enkel dat musea participatie bevorderen bij alle facetten van hun werking, het moedigt hen ook aan een actieve rol te spelen in de samenleving. Deze accenten zijn overigens in het decreet gelegd op vraag van de organisaties zelf.

Ik dank FARO, en de auteurs in het bijzonder, om met ‘Museum van het Gevoel’ het debat over de plaats van musea in de maatschappij aan te vuren.”

De minister omschreef het boek ten slotte ook als “een uitstekende Memorie van Toelichting bij het nieuwe decreet.” U kunt Sven Gatz’ volledige speech hier lezen.

Alle info over het nieuwe boek vindt u elders op deze website.

Bekijk de foto’s van de boeklancering.

P.S. Naar aanleiding van de presentatie van ‘Museum van het Gevoel’ hadden Olga Van Oost en Hildegarde Van Genechten onlangs een uitgebreid interview met Chris Dercon. Dat krijgt u hier binnenkort te zien.