Nederland gidsland. Onze noorderburen waren in de naoorlogse periode een voorbeeld voor de ontwikkeling van het Vlaamse cultuurbeleid. Toen er in Vlaanderen in de jaren 1990 eindelijk werk werd gemaakt van een museumbeleid – en nadien van een geïntegreerd cultureel-erfgoedbeleid – vormde het Nederlandse museumbeleid met zijn toen reeds 100-jarige geschiedenis en traditie een enorme bron van inspiratie en was het een ijkpunt.

Geen gidsland meer

De laatste decennia bleef Nederland een referentie maar zoals dat gaat met volwassen worden, ging Vlaanderen ook meer zijn eigen weg. Vlaanderen zocht voor de ontwikkeling van het cultureel-erfgoedbeleid ook inspiratie in andere regio’s en legde de basis voor een eigen beleidslogica en -systeem.

Zoals andere landen werd ook Nederland sterk getroffen door de financiële crisis van 2008 wat grote gevolgen had voor de cultuursector. Bezuinigingen en een verminderd politiek engagement voor de Nederlandse cultuur- en museumsector zorgden voor strenge beleidskeuzes. Musea zijn steeds meer op zichzelf aangewezen. De grote instellingen in de kunststeden slagen er doorgaans wel in zich te redden in deze veranderde omgeving, maar voor het gros van de organisaties (middelgroot tot kleiner) in de cultureel-erfgoedsector is dat wel anders. Ook voor kunstenaars en kunstorganisaties is de situatie momenteel heel moeilijk leefbaar.

Raad voor Cultuur reageert

De Raad voor Cultuur – het gezaghebbende adviesorgaan in Nederland – analyseerde de huidige situatie ten gronde en besluit dat de impasse niet alleen te maken heeft met dalende middelen. De kern van de zaak is dat het huidige Nederlandse cultuurbestel niet meer is afgestemd op de hedendaagse maatschappelijke realiteit en de culturele praktijken. De procedures voor het indienen van een subsidieaanvraag zijn te ingewikkeld en er zijn teveel regels om een bloeiend cultureel leven mogelijk te maken. Bovendien houdt de huidige regelgeving te weinig rekening met enkele grote maatschappelijke trends, als daar zijn de toenemende stedelijkheid, de veranderende publiekspatronen, de behoefte aan flexibele ruimtes over de grenzen van de disciplines heen voor kunstenaars om zich te bewegen, de flexibilisering van de arbeidsmarkt en de digitalisering. In het advies uit 2014 ‘De cultuurverkenning: ontwikkelingen en trends in het culturele leven in Nederland’ kan u deze analyse nalezen.

Leestip: Boekman special

Het laatste nummer van Boekman focust op de vraag of Nederland een nieuw cultuurbestel nodig heeft en is een aanrader om te lezen. Hoewel Nederland dan misschien niet meer het ‘ultieme gidsland’ voor de Vlaamse beleidsmakers is, blijft het echt wel de moeite om de denk- en beleidsoefeningen die er plaatsvinden op de voet te volgen.

Het nummer 'Naar een nieuw cultuurbestel' van Boekman is te raadplegen in de bibliotheek van FARO (nummer 109, winter 2016/2017, 28ste jaargang).