Een veld met narcissen te midden van groene valleien, en druilerig weer. Op de achtergrond, verborgen tussen de bomen en soms meteen in het zicht, rijzen de grillige vormen van de kunstwerken van Tony Cragg de hoogte in. Ik ben in het Yorkshire Sculpture Park in Wakefield, voor de start van een week job shadowing onder het Erasmus+ programma van de Europese overheid. De trip zal mij en collega Hildegarde langs verschillende musea in Noord-Engeland brengen: Wakefield, Birmingham, Manchester en Liverpool. Op het programma staan gesprekken achter de schermen met Britse collega’s over thema’s als zorg, superdiversiteit, vluchtelingen, erfgoedgemeenschappen, duurzaamheid, fondsenwerving enzovoort.

Vandaag verken ik alvast het Yorkshire Sculpture Park. Terwijl ik door het openluchtmuseum wandel, zie ik in de verte een atypisch verschijnsel. Tussen de bomen blinkt iets wit. Het blijken witte zeilen te zijn. Dichterbij gekomen zie ik naast de zeilen ook doeken met het opschrift UNHCR. Zeilen en doeken blijken een tent te vormen, met bovenop een satellietschotel.

Shelter in het museum

Wanneer ik door de deur binnenstap, word ik verwelkomd door Hassan en Birra. Zij zijn de gastheren van Refuge/e, een van de twee vluchtelingenprojecten die momenteel in het park op touw gezet zijn. Refuge/e toont een shelter uit een vluchtelingenkamp in Libanon. Om de constructie zo realistisch mogelijk te maken, deden de makers van Amp Art een beroep op interviews met Syriërs in Libanese kampen, en gebruikten ze dezelfde materialen als in de vluchtelingenkampen. De tent werd ingericht met gipsen afgietsels van objecten die typisch in zulke tenten aanwezig zijn. In de tent kan je ook luisteren naar fragmenten uit de interviews, waarin vluchtelingen praten over hun dagelijkse ervaringen en hun strijd om een normaal leven te leiden door te koken, te poetsen, te leren ….

Birra vluchtte uit Kenia en woonde 20 jaar in een soortgelijk vluchtelingenkamp. Nu verblijft hij sinds 18 maanden in het Verenigd Koninkrijk. Hij vertelt me dat hij bij het project werd betrokken via een vluchtelingenorganisatie. Hassan uit Syrië, die in een kamp in Libanon verbleef, is 8 maanden in het Verenigd Koninkrijk. Hij stapt meteen op de bezoekers toe, heet hen welkom en wijdt hen in het leven van een vluchteling in.  

Ze vertellen me over hun motivatie om hun ervaringen te delen en het onderwerp bespreekbaar te maken, en over hun training. Zo werden ze enkele dagen gecoacht om als ervaringsdeskundigen mensen binnen te trekken in het verhaal van Refuge/e. Het is een heel bijzondere ervaring om hen te horen vertellen over het leven in een kamp, iets heel anders dan enkel de vertrekken te monsteren. Ze staan er wat kouwelijk bij terwijl de regen op het plastic zeil boven onze hoofden roffelt. Het kost hen niet veel moeite om de vrieskou uit het vluchtelingenkamp in herinnering te brengen. Beiden zijn fier op hun rol, en terecht: ze informeren en antwoorden op vragen van de bezoekers, ze dachten mee na over de inrichting van de tent, en maakten zelfs mee gipsen afgietsels van de gebruiksvoorwerpen die ze me trots tonen. Het is een mooi voorbeeld van een gemeenschappelijk project en empowerment van vluchtelingen.  

Kunst via e-mail

Refuge/e is een van de twee projecten over vluchtelingen. In Beyond boundaries: art by email, dat twee weken geleden afliep, werkte het museum op digitale wijze aan een artistieke expo door vluchtelingen. Omdat vluchtelingen-kunstenaars niet tot in het Verenigd Koninkrijk kunnen komen, niet weg kunnen uit het vluchtelingenkamp of onderweg zijn naar een veilige thuis, werden ze uitgenodigd om via e-mail hun werken in te sturen. Een van de inzendingen betrof zelfs de plannen voor het maken van een 3D-print.

Dat het Yorkshire Sculpture Park hiervoor ruimte en faciliteiten leent, is geen toeval. Janette Robinson, Head of Learning, vertelt me over de visie van de museumploeg en het aanbod van de publiekswerking. Wat dit museum bijzonder maakt, is de open blik op de wereld. Het museum ademt letterlijk en figuurlijk zorg en duurzaamheid uit. De groene open ruimte nodigt uit. Maar ook het aanbod van het learning department mag er wezen. Kernwoorden die tijdens het gesprek vaak terugkomen zijn duurzaamheid, impact en toegankelijkheid voor alle bezoekers. We hebben het over de programma’s gericht op het verhogen van het gevoel van welzijn en zelfzekerheid, over de focus van het museum op mindfullness, over the hidden forest ofwel het aanbod voor kinderen tot 2,5 jaar. De inspiratie en informatie uit dit gesprek zullen we nog verwerken en delen met collega’s uit Vlaanderen.