Narratieve zorg, of het vertellen van levensverhalen, maakt opgang in het welzijnswerk. En daar zitten heel wat kansen om bruggen te slaan naar de erfgoedsector. Dat blijkt in elk geval uit het recent afgeronde erfgoedproject 'Het leven verteld', een samenwerking tussen de vzw cultureel erfgoed Annunciaten en het Woon- en zorgcentrum Annunciaten, beide in Heverlee. De erfgoedcel van de stad Leuven zorgde voor ondersteuning.

De grote uitdaging in dit project was het vinden van een goede balans tussen het zorgeffect en het erfgoedeffect. Daarom koos men ervoor om duo’s van vrijwilligers op pad te sturen om gesprekken te voeren met de ouderen. Telkens had een van die vrijwilligers ervaring in het archief, de andere in de zorg. Basis voor de gesprekken vormde een lijst met 'levensvragen', waarin zowel reminiscentievragen als eerder historische vragen werden opgenomen. De volgende thema’s kwamen daarbij aan bod:

1. School/opleiding/beroep
2. Oorlog (hoe ervaren?)
3. Familie/thuis (als kind en volwassene)
4. Kijk op het leven en religie
5. Relaties

Een gezamenlijke workshop maakte de vrijwilligers vertrouwd met de technieken van de mondelinge geschiedenis. Ook de opnameapparatuur kwam daarbij aan bod, want alle interviews werden digitaal geregistreerd.

Na een oproep in het woon- en zorgcentrum meldden acht ouderen zich aan om hun verhaal te delen. De vrijwilligers brachten hen één of twee bezoeken. Zij typten bovendien alle gesprekken letterlijk uit. Het archief zal deze transcripties bewaren. Voor de ouderen maakten de vrijwilligers een levensboek, of ze gingen op zoek naar een andere creatieve verwerking. Het levensverhaal werd zo gedocumenteerd met foto’s, aangevuld met informatie uit andere bronnen en context.  Een student van de lerarenopleiding in Heverlee verwerkte de resultaten bovendien tot een didactisch pakket.

Op een feestelijke namiddag in juni werd het resultaat van al deze werkzaamheden aan de deelnemers en hun familie gepresenteerd. Het werd een gezellige namiddag met wafelenbak en oude liedjes. En met, opnieuw, heel veel verhalen!

Kortom, 'Het leven verteld' leverde de volgende meerwaarde op:

• Het archief heeft de banden met haar erfgoedgemeenschap versterkt en het archief verrijkt met een achttal getuigenissen, die bovendien in hun context zijn geplaatst.
• Voor de vrijwilligers waren de gesprekken bijzonder boeiend. Bovendien maakten zij kennis met de archiefwerking en met de basis van het historisch onderzoek. Zij leerden bovendien andere erfgoedorganisaties, zoals het stadsarchief en de erfgoedcel, kennen.
• De bewoners van het woon- en zorgcentrum vonden het bijzonder fijn om hun leven te mogen vertellen en alles eens op een rijtje te zetten. De ontmoetingen met de vrijwilligers waren voor hen erg verrijkend.
• De families van de bewoners vonden het bijzonder aangenaam dat het leven van hun familielid in kaart was gebracht.
• De animatieploeg van het woon- en zorgcentrum bedacht naar aanleiding van dit project nog een paar bijkomende activiteiten. Zo bleek het malen van koffie een bijzonder fijne activiteit om herinneringen op te halen. Het zingen van oude liedjes had hetzelfde effect. Deze activiteiten hadden veel succes bij de bewoners, en er ontstond zo een dynamiek in het hele wooncentrum.

Narratieve zorg en erfgoed kunnen elkaar dus versterken. Al blijft het een uitdaging om de juiste balans te vinden tussen beide insteken, tussen therapeutisch verrijkende gesprekken en het documenteren van verhalen in een erfgoedcontext.