Mondiaal jazzerfgoed in gemeentelijk verband

Doelstelling van het gehele traject dat de gemeente Heist-op-den-Berg wil doorlopen met de collectie Juul Anthonissen is de volledige ontsluiting en valorisatie van de collectie, en dat met het oog op verschillende doelgroepen. De plannen binnen dit traject, alsook een ruimere situering, worden hieronder beschreven. Slechts voor een beperkt onderdeel wensen we via dit subsidiedossier aan de Vlaamse overheid een extra financiële impuls te vragen. De doelstellingen van dit project – en deze aanvraag – staan gedetailleerd beschreven onder punt 2.4.

Doelstellingen en resultaten van het project

Juul Anthonissen (1931-2008) is meer dan een halve eeuw lang niet weg te denken geweest uit het Heistse culturele leven. Hij was jarenlang verbonden aan de Academie voor Beeldende en Toegepaste Kunsten van Heist-op-den-Berg, eerst als docent kunstgeschiedenis, later ook als directeur. In 1959 stond hij mee aan de wieg van de Zuidkempense Kunst- en Cultuurkring Hnita vzw, die met haar diverse afdelingen (waaronder literaire, foto-, toneel-, plastische kunstafdelingen) het culturele leven in Heist-op-den-Berg nieuwe impulsen gaf. Juul lag ook aan de basis van de schildersafdeling van deze vereniging. Maar vooral zal Juul Anthonissens naam voor altijd verbonden blijven aan de Hnita-Jazz Club, die hij in 1955 in de gemeente inrichtte en waaraan hij tot zijn dood verbonden bleef als programmator. Dankzij Juuls inzet speelt de club tot vandaag een belangrijke rol als trekpleister voor jazzartiesten met internationale faam. Onder andere Charles Mingus, Chet Baker, Dexter Gordon en Toots Thielemans stonden ooit op het Hnita-podium. Ook buiten de gemeente wist Anthonissen zijn voorliefde voor jazz uit te dragen. Enkele decennia lang werkte hij als jazzjournalist en -recensent voor diverse dag- en weekbladen, waaronder Humoradio, Spectator, De Standaard, Topic, enz. Van 1999 tot 2001 gaf hij nog zijn eigen tijdschrift uit: Juul’s Halo. Gedurende jaren was hij ook verbonden aan de VRT voor radio- en televisieuitzendingen en trad hij op als programmator van andere jazzconcerten en -festivals, waaronder Jazz Bilzen. De verschillende gedaanten waarin hij in het jazzwereldje actief was, maakten van hem een gerespecteerd expert in binnen- en buitenland. In 2001 won hij in het Duitse Weinheim de internationale Blue Bird Award, een prijs die voor bijzondere verdiensten aan de jazz wordt uitgereikt door een Europese jury van jazzliefhebbers, muzikanten, journalisten, onderzoekers en organisatoren. Verder was Juul van 1963 tot 1991 verbonden aan de toenmalige dienst Film, Muziek en Dans bij het ministerie van Cultuur waar hij sinds 1970 directeur was.

De collectie Anthonissen

Ten gevolge van deze activiteiten liet Juul Anthonissen een indrukwekkend geheel aan documenten na, dat een periode beslaat van meer dan 50 jaar (ca. 1950-2005) en vooral betrekking heeft op zijn activiteiten binnen de jazz. Meer concreet omvat het:

  • Ca. achttien meter papieren ‘archief’. Een derde daarvan betreft door Juul geschreven teksten: artikels, recensies, lezingen, lessen. Het overige materiaal betreft onder meer contracten en correspondentie met jazzactoren, inkomtickets, concertprogramma’s, playlists van concerten, afrekeningen en door Juul verzamelde krantenartikels.
  • Enkele duizenden foto’s en honderden affiches van jazzconcerten en -festivals en promotionele foto’s van jazzartiesten en -bands.
  • Een 600 boeken betreffende binnen- en buitenlandse jazzmusici en jazzgeschiedenis en diverse gespecialiseerde jazztijdschriften(reeksen).
  • Magnetische dragers: open reel banden, muziek- en videocassettes (VHS, VCR) en minidiscs die interviews met jazzpersonen (door Juul), concertopnames in Hnita en elders (Eurojazz, Jazz Bilzen enz.) en radio- en tv-uitzendingen over jazz en beeldende kunsten bevatten. Tot de muziekcassettes behoren ook democassettes van artiesten en bands. In totaal gaat het om meer dan 1.000 stuks aan magnetische dragers.
  • Een 20 à 25.000 platen (78 toerenplaten en lp’s) en ca. 4.000 cd’s, met commerciële opnames van jazzmuziek, door Juul aangekocht of aan hem geschonken door jazzmusici en platenlabels.

 

Projectresultaten

De hier gevraagde subsidiegelden zullen aangewend worden voor de ontsluiting van de collectieonderdelen ‘archief’ en ‘foto’s en affiches’. Daartoe wordt een projectmedewerker aangeworven die zal instaan voor:

  • De inventarisatie van de collectieonderdelen ‘archief’ en ‘foto’s en affiches’, met inbegrip van het biografisch en institutioneel-historisch onderzoek. Archiefwetenschappelijke inzichten en standaarden worden gevolgd. ICA-AtoM en Atomis worden gebruikt als ontsluitingssysteem. Via de licentie van erfgoedcel Kempens Karakter en Archiefbank Vlaanderen kan hier kosteloos worden bij aangesloten. Een inventaris is hiervan het resultaat. Aangezien de hoeveelheid foto’s en affiches moeilijk in te schatten is op voorhand, en de mate van ordening onduidelijk, zijn we ons ervan bewust dat een inventarisatie op stukniveau allicht niet haalbaar is. De projectmedewerker zal zich in de voorziene tijd concentreren op de identificatie (herkomst), ordening en beschrijving van reeksen foto’s enerzijds en affiches anderzijds die bij elkaar horen. Op die manier is een stevige aanzet gegeven voor de verdere ontsluiting van deze documenten op stukniveau door vrijwilligers.
  • Tegelijk optimaliseert de projectmedewerker de fysieke ordening van deze collectieonderdelen (met een duidelijker onderscheid naar archiefvormer), schoont de documenten en verpakt ze in duurzame materialen. De projectmedewerker past selectiecriteria toe die in overleg met de werkgroep worden opgesteld. Het archief, de foto’s en affiches verkeren daardoor in een toegankelijke staat die de langetermijnbewaring van de documenten ten goede komt. Deze collectieonderdelen zijn tevens klaar voor onderzoek en valorisatie.
  • Het opstellen van een ordeningsplan voor het archief van Hnita vzw, op basis van het institutioneel-historisch onderzoek, de inventarisatie van het statisch archief en een bevraging van de huidige werking.
  • De creatie van een handleiding die algemene procedures en aandachtspunten bevat voor het tentoonstellen en/of op andere wijze raadpleegbaar maken van het materiaal voor een breed publiek, en dit ter ondersteuning van de gemeente. Aandacht gaat daarbij ook uit naar mogelijke beperkingen op de openbaarheid van documenten omwille van auteurs- of naburige rechten en privacy.
  • De creatie van een gids die de onderzoeks- en valorisatiemogelijkheden van deze collectieonderdelen blootlegt.
  • Het documenteren van alle aspecten van dit project, met het oog op het delen daarvan met de brede erfgoedsector. Dit leidt tot een algemeen projectverslag, waarin naast de inhoudelijke resultaten ook aandacht uitgaat naar de aanpak, gevolgde methodes, problemen en oplossingen).
  • De communicatie over dit project via diverse kanalen (zie punt 2.5), zowel schriftelijk als mondeling. In het bijzonder wordt ook aanvang genomen met een projectwebsite rond de collectie, die informatie samenbrengt over de collectie, haar vormers (Juul Anthonissen en Hnita vzw in het bijzonder) en de geïnventariseerde collectieonderdelen. De projectmedewerker staat in voor het schrijven van de teksten. Voor de projectwebsite gebruiken we WordPress.
  • De projectmedewerker maakt op basis van zijn/haar inventarisatiewerk een eerste selectie van documenten die voor digitalisering in aanmerking komen, hetzij omwille van de blijvende bewaring, hetzij omwille van valorisatie. De eigenlijke digitalisering wordt uitbesteed aan een externe firma.





De projectwebsite wordt een centraal informatiepunt voor alle projectresultaten. Onder meer het algemene verslag van dit project zal daar te vinden zijn. Om de resultaten optimaal te verspreiden zal zowel breed als gericht gecommuniceerd worden via diverse andere kanalen. Primaire doelgroep van de inhoudelijke resultaten zijn jazzonderzoekers, jazzliefhebbers (professionelen en amateurs), de lokale erfgoedgemeenschap (Heist-op-den-Berg en omstreken), de brede jazzerfgoedgemeenschap.

De inhoudelijke resultaten zullen daarom via diverse kanalen worden verspreid:

  • de lokale/regionale pers
  • websites en nieuwsbrieven van de erfgoedpartners
  • websites, nieuwsbrieven en tijdschriften van organisaties uit de muzieksector, waaronder Hnita-Jazz Club, Jazzmozaïek (het tijdschrift van Muziekmozaïek), Kunstenpunt, La Maison du Jazz de Liège et de la Communauté Française, Les Lundis d’Hortense. Waar relevant worden ook buitenlandse instellingen betrokken in de communicatie. Mogelijkheden zijn het Nederlands Jazzarchief, het Nederlands Muziek Instituut, het Jazzinstitut in Darmstadt.
  • op het huldeconcert voor Juul Anthonissen in 2016 wordt aandacht besteed aan de projectresultaten, via een presentatie, kleine publicatie en/of tentoonstelling.





De methodologische resultaten zijn in de eerste plaats relevant voor erfgoedorganisaties. Ook deze resultaten worden verspreid via de communicatiekanalen van de erfgoedpartners. Daarbovenop kunnen de communicatiekanalen van FARO, het steunpunt voor cultureel erfgoed (tijdschrift en projectdatabank) en VVBAD (META) aangesproken worden. Ter ondersteuning van muziekorganisaties die aan archief- en collectiezorg doen, wordt een ‘vertaling’ van de methodologische resultaten in de vorm van concrete tools gerealiseerd via het Doeboek muzikaal erfgoed van Resonant en TRACKS. Specifiek collectiebeherende instellingen met (een) jazzcollectie(s) behoren tot de doelgroep van zowel inhoudelijke als methodologische resultaten. Naar hen wordt gericht gecommuniceerd. Via een studiedag, georganiseerd door Resonant (nog onder voorbehoud), kunnen zij diepgaander geïnformeerd worden. Waar de resultaten specifiek betrekking hebben op de samenwerking tussen lokale en landelijke bestuursniveaus en organisaties, met een maximaal gebruik van bestaande mogelijkheden qua financiering (de gemeente, Kempens Karakter, eventueel de Vlaamse overheid), qua expertise (erfgoed en jazz), qua inventarisatie en valorisatie (bestaande databanken, WordPress), qua vrijwilligerswerking, enz. trachten we deze kenbaar te maken aan andere lokale overheden, voor wie zij een bron van inspiratie kunnen zijn in de verdere ontwikkeling van hun erfgoedbeleid. Naast het verspreiden van deze resultaten via de kanalen van Kempens Karakter onderzoeken we of zij via de kanalen van de VVSG gecommuniceerd kunnen worden over een groter gebied.

Partnerorganisaties
  • Gemeente Heist-op-den-Berg
  • Cultuurcentrum Zwaneberg Heist-op-den-Berg
  • Erfgoedcel Kempens Karakter
  • Resonant, centrum voor muzikaal erfgoed



 

 

Leden stuurgroep
  • Marijke Anthonissen, erfgenaam Juul Anthonissen
  • Peter Anthonissen, erfgenaam Juul Anthonissen, tevens huidig programmator van Hnita-Jazz Club
  • Luc Vleugels, burgemeester Heist-op-den-Berg
  • Bernadette De Cat, voorzitter van de gemeenteraad Heist-op-den-Berg, met een beleidsvoerende opdracht op het vlak van cultuur
  • Liesbeth Lambaerts, afdelingshoofd Cultuur en Vrije Tijd, Heist-op-den-Berg
  • Jan Bourgeois, algemeen directeur cultuurcentrum Zwaneberg Heist-op-den-Berg
  • Lieve De Saedeleer, medewerker Erfgoedcel Kempens Karakter
  • Jeroen Janssens, medewerker Erfgoedcel Kempens Karakter
  • Mariet Calsius, coördinator Resonant, centrum voor muzikaal erfgoed
  • Jan Grieten, stafmedewerker Resonant, centrum voor muzikaal erfgoed
  • Heidi Moyson, stafmedewerker Resonant, centrum voor muzikaal erfgoed

 

Praktische info

Looptijd van
Looptijd tot
Organisatienaam
Gemeente Heist-op-den-Berg
Contactpersoon
Liesbeth Lambaerts
Adres
Kerkplein 15, 2220 Heist-op-den-Berg
Telefoon
015 22 86 96
Financieringsbron(nen)

nog in te vullen