Vanuit het Vlaamse Memory of the World Subcomité informeren we u graag over de nakende UNESCO-oproep voor het Memory of the World Register. Tegen maart 2016 worden kandidaturen van documentair erfgoed verwacht om midden 2017 eventueel opgenomen te worden op het UNESCO-register van het Geheugen van de Wereld. Om dit vanuit België/Vlaanderen degelijk aan te pakken, is er een  voorbereidende procedure uitgewerkt. Momenteel loopt er een oproep tot het inzenden van dossiers.

Wat is het Memory of the World (MoW) Programma?

Het Geheugen van de Wereld-programma van UNESCO stimuleert het behoud en de ontsluiting van het documentair erfgoed. De term 'documentair erfgoed' heeft in het kader van het Geheugen van de Wereld-programma zowel betrekking op betekenis dragende artefacten in alle materiële vormen (teksten, gravures, beelden, tekeningen, foto's, audio, video, enz.) als in digitale bronnen (zowel digital born als gedigitaliseerd).

Het Geheugen van de Wereld-programma heeft drie hoofddoelstellingen:

• Het behoud van het documentair erfgoed in de wereld stimuleren, waarbij de nodige aandacht wordt besteed aan de meest geschikte methoden en technieken;
• de universele toegang tot documentair erfgoed ondersteunen;
• wereldwijd het bewustzijn vergroten van het bestaan en het belang van documentair erfgoed.

Het internationale Memory of the World Register van UNESCO is het meest zichtbare element van het programma. De ingeschreven items en collecties zijn van alle tijden en culturen en van verschillende dragers en inhoud. Elk item of elke collectie wordt geacht een unieke betekenis (significance) te hebben op wereldniveau. Ook België heeft vijf collecties op het Register staan: het Archief Plantin Moretus in Antwerpen (2001), het archief Bibliotheca Corviniana (collectie verspreid over heel Europa, 2005), de Insolvente Boedelkamer in Antwerpen (2009), het Universiteitsarchief van Leuven (opname in 2013) en het Universeel Bibliografisch Repertorium van Paul Otlet en Henri La Fontaine in Bergen (2013).

Op 29 juni 2015 werd officieel het Belgische Memory of the World Comité opgericht, met enerzijds een Vlaams en anderzijds een Frans- en Duitstalig Memory of the World Subcomité. Hun respectievelijke voorzitters zijn Marc Jacobs en Evelyne Lentzen. De commissies werken onder auspiciën van de officiële UNESCO-commissies in België.

U vindt meer informatie over het programma op de website van UNESCO en in het dossier op deze website.

Wat houdt deze oproep in?

Om de twee jaar kan ieder land twee dossiers inzenden. Eén dossier kan echter ook gesteund of gedragen worden door twee of meerdere landen die het dossier mee kracht bijzetten – op het aantal landen dat een bepaald dossier steunt, staat geen beperking. Er moet wel een relevante link bestaan tussen het voorgedragen erfgoed en de landen die het dossier ondersteunen. Het indienen van een dossier gebeurt telkens in het even jaar, de selectie door het International Advisory Committee van het Memory of the World Programma in het oneven jaar.

Deze call houdt concreet in dat elke Vlaamse erfgoedinstelling of ‘memory institution’ (d.w.z. een archief, bibliotheek, museum, universiteit …) de eigen collectie of bepaald(e) document(en) mag voordragen ter nominatie voor het Internationale Register, als het van 'wereldbelang' wordt geacht. Dit geeft zichtbaarheid aan het voorgedragen erfgoed, zijn instelling en het UNESCO-programma in Vlaanderen en België.

Langs Vlaamse kant zal in principe (minstens) één dossier worden geselecteerd, dat samen met een dossier vanuit het Frans- en Duitstalige Comité op 31 maart 2016 kan worden ingediend bij het Memory of the World Comité van UNESCO in Parijs.

Hoe moet uw dossier eruitzien?

Het essentiële criterium voor opname op het Memory of the World Register is ‘wereldbetekenis’ (world significance). Een nominatie wordt beoordeeld op de kwaliteit van het voorgedragen erfgoed ten opzichte van de Guidelines to Safeguard Documentary Heritage (2002), ten opzichte van andere items op het Register en ten opzichte van de hierna opgesomde criteria:

• Authenticiteit: het materiaal moet 'authentiek' zijn, zijn identiteit en herkomst gekend en bewezen.
• Uniciteit of onvervangbaarheid: de betekenis van het materiaal moet duidelijk worden wanneer men zich inbeeldt wat er zou gebeuren wanneer het materiaal er niet meer zou zijn.
• De historische, politieke, socio-culturele en/of artistieke context moeten inzicht geven in het belang van het documentair erfgoed.

Het voorgedragen element kan een collectie zijn of (één) enkel(e) document(en). Het moet voldoen aan voorgenoemde criteria, en de kandidaatstelling moet bestaan uit een volledig ingevuld nominatieformulier. Het Vlaamse Comité heeft een procedure in diverse stappen uitgewerkt, die erop gericht is te peilen naar interesse en vervolgens een begeleiding aan te bieden aan een geschikt geachte kandidaat.

De deadline voor het kenbaar maken van interesse om kandidaat te zijn voor opname in het UNESCO-register en het inzenden van het eerste ontwerp is 30 oktober 2015. Dit gebeurt door een brief en een naar best vermogen ingevuld dossier (in het Nederlands, het Engels of het Frans, gebruik makend van het formulier, te mailen naar het Vlaamse comité voor het Geheugen van de Wereld, via tijs.dhoest@iv.vlaanderen.be en marc.jacobs@faro.be.
Na 15 november komt de Vlaamse jury samen en zullen de kandidaten de kans krijgen om hun dossier mondeling te presenteren. Daarna wordt gewerkt aan een uitgewerkt schriftelijk dossier.

Hebt u hulp nodig bij het nominatietraject, dan kunnen het Register Companion en de General Guidelines to Safeguard Documentary Heritage hulp bieden; u vindt ze hier terug. Ook de elementen die al op het Register staan, kunnen dienen als inspiratie.

Meer informatie kan u opvragen bij Marc Jacobs, verbonden aan FARO (www.faro.be, marc.jacobs@faro.be, tijdens kantooruren 02 213 10 61) en de Vrije Universiteit Brussel (UNESCO leerstoel voor kritische erfgoedstudies, mmjacobs@vub.ac.be).

In december 2015 wordt definitief uitsluitsel gegeven over het voor de ronde in 2016/2017 geselecteerde dossier dat in maart wordt doorgestuurd naar UNESCO. Hier zal een uitgebreid begeleidingsproces mee gepaard gaan.

Foto: Universiteitsarchief Leuven. Document van de verkiezing van de administratie van de Antwerpse vereniging van de rechtenstudenten in Leuven (Congregatio Praenobilium ac Doctissimorum DD. Juristarum Anverpiensium in Universitate Lovaniensi) | © Prof. Dr. Karel Velle