Het gemeentehuis van het Friese Tietjerksteradeel is getroffen door een papiervisjesplaag. Het kleine insect voelt zich prima thuis in de archieven van het gebouw. “Een collega haalde dozen uit een kast en liet ze vallen. Eerst kwam er één uit en daarna wel honderden", zegt een medewerker over de ontdekking van de diertjes, twee weken geleden.

Papiervisjes of Ctenolepismae longicaudati zijn kleine insecten. Ze leven in het donker tussen papier en boeken. Het papiervisje heeft een lang en plat lichaam en kan tot 15 mm lang worden. Ze voeden zich met organisch materiaal, zoals vezels in papier, kunstvezels uit cellulose en textiel van plantaardige vezels. Ze leggen hun eitjes tussen de opgeslagen documenten. Archiefkasten en –rekken zijn dus een ideale biotoop. Als de plek waar ze zich verbergen belicht wordt gaan ze snel op zoek naar een nieuwe plek om zich te verstoppen. Meestal is dat op de rug van een boek of in de vouw tussen de bladzijden.

Verwant aan dit papiervisje is het zilvervisje. Het zilvervisje prefereert vochtige plaatsen, terwijl het papiervisje drogere omgevingen opzoekt. De uiterlijke verschillen tussen beide soorten ‘visjes’ zijn klein. Enkel onder een microscoop is het verschil duidelijk zichtbaar.

Hoe voorkomen?

Voorkomen is beter dan genezen! Integrated Pest Management (IPM) is een brede aanpak van maatregelen die genomen worden om ongedierte in je archief te voorkomen. Hierbij wordt het gebruik van pesticiden en andere interventies tot een economisch verantwoord niveau gereduceerd en tracht men de risico’s voor de menselijke gezondheid en het milieu tot een minimum te beperken. Kort samengevat bestaat IPM uit: het zorgen voor een schone en hygiënische omgeving en een geschikt klimaat; insecten buiten te houden en regelmatig de archiefruimte te inspecteren. Toch insecten ontdekt? Probeer dan verdere verspreiding te voorkomen en de populatie te reduceren.

Om een einde te maken aan de plaag in het gemeentehuis van Tietjerksteradeel wordt het hele gebouw onder handen genomen. Stapels papier verdwijnen in de prullenbak. Later in de week wordt het hele gemeentehuis met een bestrijdingsmiddel bewerkt. Op de website van NOS (Nederlandse Omroep Stichting) kan je hierover een korte reportage bekijken.

Toon op Erfgoeddag welke maatregelen jouw organisatie heeft genomen om ongedierte uit je archief en depotruimte te weren. In het verleden ooit ongedierte in je depot op bezoek gehad? Breng dan op Erfgoeddag dit verhaal: van hoe je het ongedierte hebt ontdekt, welke schade ze eventueel hebben veroorzaakt, hoe je het ongedierte hebt verdreven en welke maatregelen er genomen zijn om dit in de toekomst te vermijden.

Leestip:
- Het Preservation Advisory Centre van The British Library publiceerde onlangs een online brochure die je kan helpen bij het identificeren, voorkomen en bestrijden van insecten die papieren collecties aantasten. Meer informatie hierover lees je in het blogbericht 'Allemaal beestjes' van Bart De Nil.
- Winsor (Peter) e.a., Integrated Pest Management for Collections: proceedings of 2001: a Pest Odyssey, 10 Years later, Swindon, English Heritage, 2011, 223p.
Dit boek kan je raadplegen in de bibliotheek van FARO.

Foto: Papiervisje