De geheimen van oude meesters en vervalsers
Tussen de wereld van het laboratorium, waar de wetten van de exacte wetenschappen gelden, en de wereld van de conservatoren, museummensen en kunsthistorici gaapt een kloof die almaar breder wordt. Kunsthistorici weten almaar minder raad met wat röntgenonderzoek reveleert over de geheimen van oude meesters en vervalsers. Roger Marijnissen, dertig jaar lang departementshoofd conservatie bij het Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium (KIK), publiceerde er zopas een nieuw boek over waarin hij zijn jarenlange ervaring synthetiseert.
Bij belangrijke tentoonstellingen oude kunst van de laatste jaren, zoals 'De eeuw van Van Eyck' (Brugge 2002), 'Rubens: A Master in the Making' (Londen, 2005) of 'Rubens, een genie aan het werk' (Brussel, 2007) stelde Marijnissen het systematisch negeren van gegevens uit materieel-technisch onderzoek - in hoofdzaak röntgen. In een interview verklaarde hij daarover onomwonden: "Die kunsthistorici kunnen geen röntgen lezen. Om te beginnen hebben ze er geen opleiding voor gekregen. Het universitair onderwijs blijft in gebreke. Dat is één. En twee: ze weten niets van schilderen af." Sinds 'de modernen' een schilderij niet meer zo zorgvuldig opbouwden uit een 'stratigrafie van lagen' valt er met röntgen echter niet zo heel veel meer te onderzoeken. Maar voor hun voorgangers ligt dat precies anders. "De oude meesters hadden regels. Ze werden opgeleid als vaklui, niet als artiesten," aldus Marijnissen in datzelfde interview.
Maar 'de waarheid' is niet altijd even aantrekkelijk. In de kunstwereld staan fortuinen en reputaties op het spel, en liggen zwendelaars voortdurend op vinkenslag om goedgelovigen bij de neus te nemen. Sommige door Roger Marijnissen in 'X-Ray and authentication of paintings. The Masters' and the Forgers' secrets' beschreven gevallen - op basis van door hemzelf behandelde dossiers - tarten elke verbeelding, terwijl ze toch deel uitmaken van de courante praktijk in kunstkringen...
Rakel op Erfgoeddag een aantal van die (oude?) debatten van onder het stof, reconstrueer het argumentatie pro en contra, en hoe de media ermee omgingen. Of inviteer Roger Marijnissen voor een lezing, samen met zijn collega's of voor- en tegenstanders. Stel vanzelfsprekendheden in vraag.
Leestips: BRAET (Jan), "We moeten van onze pretentie af.Het röntgenonderzoek van oude meesters," in: Knack, 2.12.2009, pp. 74-78. Samenvatting van het interview met Marijnissen op Knack.be.
MARIJNISSEN (Roger Henri), X-Ray and authentication of paintings. The Masters' and the Forgers' secrets [m.m.v. Guido van de Voorde, Leopold Knockaert, Roger Van Schoute en Francis Cuigniez], Mercatorfonds, Brussel, 440p. Meer info over het boek vind je op de website van het Mercatorfonds.
Afbeelding: cover van Marijnissens boek.