“Wij kunnen geen armoe verdragen, ons volk niet zien verloren gaan en we hopen dat er een eeuwigheid bestaat, waar we gelukkig kunnen zijn.”  Met zo’n granieten uitspraken heb je hem ten voeten uit: André Demedts (1906–1992), een oer-Vlaamse auteur en culturele spilfiguur. En eentje die zeker niet onopgemerkt is voorbijgegaan.  2012 is uitgeroepen tot het André Demetsjaar.

André wordt geboren op de ouderlijke hoeve De Elsbos, in Sint-Baafs-Vijve aan de Leie. Zelf boer worden is niet meteen zijn ambitie. Van jongs af grasduint hij in de bibliotheek van zijn vader en grootvader. Hij verslindt het werk van Conscience, Verne, Tolstoj, Shakespeare en ‘De Negerhut van Oom Tom’.

Hij probeert het ook zelf: op het college schrijft hij gedichten en toneelstukjes. Maar de dood van grootvader zorgt voor een belangrijke verandering. Nu er een paar helpende handen is weggevallen  moet André aan de slag op de boerderij.

Geen man overboord, denkt hij. Maar het blijft niet bij denken alleen. Boeken, een eigen bibliotheek, tijdschriften van alle soort en slag, én schrijven: hij is ervan bezeten. Als achttienjarige publiceert hij zijn eerste gedicht.  Vijf jaar later volgt zijn eerste bundel. 31 is hij  wanneer hij in Waregem na zestien jaar boer selfmade leraar Nederlands wordt.

Culturele allesbrander

Nu krijgt André pas echt snelheid. Met de gedrevenheid die veel van zijn provinciegenoten kenmerkt, kleurt hij literaire en culturele bijeenkomsten. De KAJ, de sociale actie, het Vlaamse verenigingsleven worden zijn biotoop. In beklijvende voordrachten ijvert de leraar-causeur enthousiast voor de ontvoogding van zijn volk. En voor de culturele integratie van Vlamingen en Nederlanders. Hij geeft meer dan 3.000 voordrachten. Dat is één voordracht per week gedurende meer dan 50 jaar.

Ons Erfdeel en volksverheffing bij de BRT

Ook Frans-Vlaanderen en Zuid- Afrika liggen deze Groot-Nederlander na aan het hart. Met Luc Verbeke richt Demedts in Waregem de Frans-Vlaamse cultuurdagen in en spoort hij Jozef Deleu aan om ‘Ons Erfdeel’ uit te geven. Waar André verschijnt, inspireert en bezielt hij.  Op vraag van Jan Boon wordt Demedts in 1949 directeur van de BRT, Omroep West- Vlaanderen. “Niet om zachtjes uit te bollen, ik wil tonen dat iemand die gedichten schrijft niet alleen goed is om fantasieën te beleven, maar ook om verantwoordelijkheid te dragen.”

Onder het pseudoniem Koen Lisarde schrijft hij populaire jeugdboeken. En op latere leeftijd bekronen diverse literaire prijzen zijn oeuvre.

"Een beetje gelukkig zijn"

André Demedts kreeg in zijn geboortedorp Sint-Baafs-Vijve een huis dat naar hem genoemd werd. Het André Demedtshuis, aan de boorden van de oude Leie, is anno 2012 een actief cultuur- en kunstencentrum. Of zoals Demedts het zelf verwoordde: “Ik hoop dat dit huis dat mijn naam draagt, een centrum wordt en blijft waarin jonge mensen elkaar ontmoeten, maar waar ook bejaarden komen die mogen spreken en die zeker zullen luisteren. Dat het een symbool moge zijn voor alle mensen, die over alle verschillen heen, toch één en hetzelfde verlangen hebben: een beetje gelukkig zijn.”

Het André Demedtsmuseum werd vorig jaar door vier jonge vrijwilligers volledig vernieuwd en ook interactiever en frisser gemaakt. Op 4 november 2012 - de twintigste overlijdensdag van André Demedts - wordt een nieuwe fase officieel voorgesteld, waarbij een audiovisueel luik met flink wat radio- en tv-fragmenten aan het museum wordt toegevoegd.

2012: Demedtsjaar

Dit jaar is het 20 jaar geleden dat Demedts stierf. In dat kader heeft de Werkgroep André Demedtsmuseum dit jaar uitgeroepen tot het André Demedtsjaar. In Sint-Baafs-Vijve, Waregem, Kortrijk, maar ook in Harelbeke en Nieuwpoort staat activiteiten en publicaties op het programma. Dit herdenkingsjaar strekt zich uit van het najaar 2012 tot en met het voorjaar van 2013.

De cultuurpromotor-schrijver Demedts zal op een open, frisse en verrassend moderne manier via een mix van initiatieven onder de aandacht worden gebracht. Het programma en de laatste nieuwtjes vind je via de website, via Twitter (#demedts en #demedtsjaar2012) en via Facebook.

Suggesties voor en aankondigingen van activiteiten zijn welkom bij coördinator bertdesmet86 [at] hotmail [dot] com (Bert De Smet). Kennismaken met André Demedts doe je via deze website. Meer info over 'Ons Erfdeel' vind je op hun website.

Foto's:
Portretten van André Demedts

Bekijk hieronder een BRT-documentaire uit 1965, met Ernest Claes en André Demedts. Je kan dit ook via deze link bekijken.