Om de twee jaar zet Europalia Arts Festival de cultuur van een gastland in de kijker. Dit jaar is het de beurt aan Turkije. 2015 is bovendien een bijzonder jaar voor Europalia. Het kunst- en cultuurfestival viert namelijk een dubbele verjaardag: het 45-jarig bestaan van de vereniging en de 25e editie van het festival.

 

Anatolië is van oudsher een brug tussen Europa en Azië, waar tal van migraties zorgden voor een buitengewoon boeiende culture uitwisseling. Het is misschien wel de grootste bakermat van culturen dankzij een twaalf millennia lange, ononderbroken opeenvolging van beschavingen. Hoe verschillend die opeenvolgende beschavingen ook waren, het is opvallend hoe cultus en rituelen werden doorgegeven.

 

De continuïteit van die rituelen vormen de rode draad doorheen de tentoonstelling Anatolia. De tentoonstelling is opgebouwd rond 4 hoofdstukken die 12 millennia rituelen doorlopen, vanaf de oudste Anatolische beschavingen tot aan het Ottomaanse rijk. Meer dan 200 objecten, waarvan vele nooit eerder getoond, uit ruim 30 musea uit de verste uithoeken van Turkije, illustreren zo het diverse en weelderige Anatolische patrimonium.

 

Het eerste hoofdstuk bekijkt de religieuze interpretatie van de kosmos en de verering van hemellichamen in de verschillende culturen van Anatolië. Zo kun je onder andere rituele voorwerpen van de Alacahöyük-site (bronstijd) uit het Museum voor Anatolische Beschavingen in Ankara bewonderen. 

 

Een tweede hoofdstuk focust op de verering van een aantal natuurfenomenen en op de rituelen rond de natuurcycli. 

 

Het derde hoofdstuk richt zich tot de sfeer van het goddelijke waar de evolutie van de oudste, nog schematische mensbeelden ter wereld (10de millennium v. Chr.) tot de goddelijke wezens in een correcte antropomorfe vorm worden getoond. Dit luik schenkt ook aandacht aan typisch ‘oosterse’ voorstellingen van goden: gevleugelde goddelijke wezens of goden die op dieren staan. 

 

Binnen de monotheïstische religies toont de tentoonstelling de verwerking van heidense godenbeelden door de eerste christenen, net als de evolutie van de afbeelding van Christus. Gezien het verbod van de Islam op afbeeldingen van Allah en de Profeet, vervingen de Turkse Seldjoeken en Ottomanen de afbeeldingen door een kalligrafische weergave van hun naam, en door zogenaamde ‘woordportretten’ en afbeeldingen van de voetzolen of sandalen van de Profeet. Maar binnen de Turkse Islam - vooral onder de Seldjoeken – zien we ook een grote tolerantie ten opzichte van menselijke en dierlijke afbeeldingen in gesofisticeerde seculiere architectuur en kunstambachten. Schitterend meubilair en gebruiksvoorwerpen uit moskeeën, net als miniaturen en textiel uit verschillende periodes illustreren deze evolutie. 

 

Ook de cultusplaatsen van de diverse Anatolische beschavingen komen aan bod, aan de hand van architecturale resten van tempels, van Byzantijnse kerken en moskeeën, elementen van hun interieur en exclusieve, bij de eredienst gebruikte objecten. Er wordt eveneens aandacht geschonken aan offers en altaren, aan religieuze festivals en spelen, en aan de pelgrimstochten die zich vanaf de klassieke oudheid ononderbroken tot de hedendaagse Hadj voortzetten. 

 

Het vierde en laatste luik behandelt goddelijke interventies in de wereld van de mensen. Aan goden en heiligen werd genezingskracht toegedicht en eeuwenlang probeerde de mens zich te beschermen tegen allerlei vormen van onheil, waaronder het Boze Oog. Ondermeer sculpturen van Asklepios en ex-voto’s tonen het voortdurende belang van de bijhorende rituelen. Ook de relatie tussen religie en politiek komt aan bod met topstukken die de Romeinse keizercultus illustreren. Om af te sluiten tonen exclusieve objecten hoe zowel aan het Byzantijnse als aan het Ottomaanse hof de vorst via een hofceremonieel en ceremoniële kledij ver boven zijn onderdanen verheven werd. 

 

 

Praktische informatie
 

Anatolia loopt nog tot 17 januari 2016 in het Paleis voor Schone Kunsten in Brussel. Meer informatie over de openingsuren en tickets kan je nalezen op de europalia.eu. Benieuwd naar het volledige programma van Europalia Arts Festival? Neem dan een kijkje in het programmaboek. 

 

 

 

Bekijk hieronder de teaser van Europalia Turkey.