In 2010 focuste de Erfgoeddag op de vraag wat ‘waar’, ‘echt’ en wat ‘vals’ of – en dat was de roepnaam van deze editie –FAKE was. In de inspiratiebrochure noteerden we toen: “[vervalsen is een] fenomeen dat zich moeilijk laat vatten, maar tegelijk ook mensen mateloos fascineert. Een vervalsing  die was toegeschreven aan een meester uit de 17e eeuw, en ‘ontmaskerd’ wordt, haalt gegarandeerd de kranten en de nieuwsbulletins. Groot nieuws: we zijn (alweer eens) bij de neus genomen door een vernuftige falsaris. Vervalsingen en constructies zijn de brandstof van talloze verhalen, films en eindeloze controverses en polemieken.” En kijk, zopas kwam de Vlaamse speelfilm Vanitas uit, een “film over kunst, fraude en vervalsing.”

Het verhaal gaat als volgt. Hoofdpersonage Sarah Grégoire is een jonge, enthousiaste restauratrice die stage loopt in Parijs. Alles lijkt haar voor de wind te gaan. Totdat ze ontdekt dat beroemde schilderijen worden vervangen door replica’s. Het verwisselen van de originelen gebeurt tijdens het restauratieproces. Sarah keert terug naar België en probeert de waarheid over ‘De Vrienden van de Meesters’, een geheime groep, bloot te leggen. Met de hulp van haar beste vriendin Valerie graaft ze steeds dieper in de wereld van de kunst(handel).

Wat weten haar vader, zelf een meester-restaurateur, en diens vroegere collega Victor van der Veken, over vervalsingen? Uiteindelijk komt ze op het spoor van ‘Het Vanitas Project’, een van de best bewaarde geheimen in de Westerse kunstgeschiedenis.

Gevraagd naar de aanleiding voor deze film, antwoordt regisseur Oscar Spierenburg: “Ik kom zelf uit een kunstenaarsgezin. Mijn vader en mijn broer zijn net als ikzelf schilders. Mijn grootvader was ook al illustrator en schilder en ik baat een galerie uit in het centrum van Antwerpen. Het onderwerp kunst kwam daardoor heel vanzelfsprekend naar voren.”

Hoe heeft u zicht geïnformeerd over de context?
“We hebben voor het uitwerken van het scenario een uitgebreid vooronderzoek gedaan. Het verhaal is pure fictie, daar mag geen misverstand over zijn. Maar bij het vooronderzoek bleek dat een deel van het verhaal soms zeer dicht bij de werkelijkheid lag, veel meer dan we zelf konden vermoedden. Een groot deel van het onderzoek was naar de gespleten opvatting over restauratie en conservatie en kunstvervalsing. Boeken zoals 'Kunstmaffia' van Henk Schutten en 'Zo goed als oud - De achterkant van het restaureren' van Nicole Ex, waren een grote bron van feiten uit de kunst- en restauratiewereld.”
 
Heeft u ook erfgoedwerkers bij het project betrokken?
“Ja, we hebben o.a. een ontmoeting gehad met Nicole Ex, kunsthistorica en de auteur van het bovengenoemde boek. Verder hebben we met conservators, kunsthandelaars en museummedewerkers gesproken. Daarnaast hebben we een lang gesprek gehad met meestervervalser Geert Jan Jansen. Hij heeft de ruwe montage van Vanitas gezien en het onderwerp met ons besproken. Bovendien zijn we ook in een aantal musea – waaronder het schitterende Museum voor Schone Kunsten in Gent - gaan filmen.”

‘Vanitas’ won inmiddels al vier prijzen op internationale filmfestivals, waaronder 'Best Film' (FAFF, Venice, USA). Het is het speelfilmdebuut van regisseur Oscar Spierenburg, die in 2011 de kortfilm 'De Veer van César' maakte. Meer info over ‘Vanitas’ vindt u hier.

Bekijk het gesprek over 'Vanitas' op Van Gils & gasten.