Journalist en hoofdredacteur van Apache.be Karl van den Broeck kwam op 6 juni naar het eerste deel van het drielige colloquium ‘Geven voor erfgoed en cultuur’. Naar aanleiding van de op handen zijnde subsidieronde in de kunstensector publiceerde hij zopas een interessant artikel, waarin hij de bijdrage van René Bekkers op dat colloquium uitdiept.

Bekkers is professor aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Hij presenteerde in BELvue in avant-première de resultaten van het recente onderzoek Culturele instellingen in Nederland. Veranderingen in geefgedrag, giften, fondsenwerving en inkomsten tussen 2011 en 2014. Interessant als benchmark met Vlaanderen, want zo wordt onder meer het geefgedrag van Nederlandse burgers en bedrijven tegen het licht gehouden, net als de fondsenwervingspraktijk door de culturele instellingen. De aanleiding van dit onderzoek was de nieuwe Nederlandse ‘Geefwet’ die sinds maart 2013 van kracht is.

In eigen land gaat het volgens de Barometer van de Filantropie over amper 1% (van de Belgen die geven) die aan culturele instellingen schenkt. In Nederland, zo toonde Bekkers aan, gaat het daarentegen over “9 procent van alle Nederlanders en 34 procent van de vermogende Nederlanders geeft aan kunst en cultuur. […] Vermogenden maken ook gebruik van de erg aantrekkelijke ‘giftenaftrek’ waarop een zogenaamde ‘multiplier’ van toepassing is. In het meest gunstige geval moet iemand die geeft aan cultuur maar 480 euro betalen om uiteindelijk 1.400 euro bij zijn uitverkoren cultureel doel te laten belanden. De rest wordt bijgepast door de fiscus.”

Bekkers herinnerde ook aan het feit dat de overheid in Nederland de voorbije jaren een structurele bezuiniging in de cultuursector doorvoerde van 200 miljoen euro. Het uitgangspunt van de regering-Rutte dat de daling van de inkomsten uit subsidies zou kunnen worden gecompenseerd door een stijging van de inkomsten uit giften, werd alvast niet in de feiten bevestigd. Ook de economische crisis had een negatief effect op de geefbereidheid van de Nederlanders, aldus de professor.

Mattheüseffect

Van den Broeck: “Opvallend was ook dat 95 procent van de respondenten ‘neen’ antwoordde op de vraag of ze meer geld aan kunst en cultuur wilden geven als de overheid de subsidies zou verlagen. Daarnaast gewagen de onderzoekers van een torenhoog Mattheüseffect: het zijn vooral (een handvol) grote instellingen die inkomsten halen uit giften. Zij hebben ook het meest geprofiteerd van de Geefwet. De kleinere instellingen, die vaak ook geen of weinig ervaring hebben met het aantrekken van privaat geld, kwamen sneller in moeilijkheden. In totaal verloor sinds 2011 40 procent van de culturele ‘nonprofits’ de subsidie en 17 procent van die organisaties ging ook overkop. 40 procent van de culturele organisaties heeft géén inkomsten uit de ‘markt’. Op de vraag of er dus meer privaat geld naar kunst en cultuur gaat dankzij de Geefwet, is het antwoord dus ‘waarschijnlijk wel’, maar met dien verstande dat het vooral de grote instellingen zijn die daarvan profiteren.”

Lees het artikel op Apache.be (betalend). Het zeer lezenswaardige rapport ‘Culturele instellingen in Nederland. Veranderingen in geefgedrag, giften, fondsenwerving en inkomsten tussen 2011 en 2014' vindt u eveneens online.

Meer info over het colloquium vindt u elders op de FARO-website.