Morsecode op de Inventaris Vlaanderen voor Immaterieel Cultureel Erfgoed

scouts oefenen morsecode
Minister van Cultuur Sven Gatz heeft beslist om de morsecode als 41e element toe te voegen aan de Inventaris Vlaanderen voor Immaterieel Cultureel Erfgoed. Deze inventaris draagt bij tot de zichtbaarheid en stimuleert het bewust omgaan met en intergenerationeel doorgeven (borgen) van immaterieel cultureel erfgoed.
 
Morsecode is een communicatiemiddel dat letters, leestekens en cijfers codeert via een binaire code van punten (dits) en streepjes (dahs), om ze via een draad of draadloos snel en vaak over grote afstand te communiceren. De code werd in 1835 uitgevonden en ontwikkeld door Samuel Morse met het doel deze te gebruiken voor de telegrafie. Van bij het begin speelde morsecode een belangrijke rol in de samenleving. Gedurende meer dan 170 jaar werd deze manier van communiceren in heel diverse domeinen van de samenleving gebruikt: beursverrichtingen gebeurden plots veel sneller; mensen konden makkelijker met elkaar in contact blijven dankzij telegrammen; in noodsituaties kon de hulpverlening sneller op gang gebracht worden; het spoorverkeer rekende op morsecode om alles in goede banen te leiden; weersvoorspellingen werden accurater omdat er sneller kon gecommuniceerd worden en wetenschappelijk onderzoek op moeilijk bereikbare plaatsen (bijvoorbeeld tijdens zuidpoolexpedities) werd mogelijk. Met de komst van de satellietcommunicatie en de informatica raakte de morsecode echter snel in onbruik op het einde van de 20ste eeuw. Al zijn er soms ook nog onvermoede sporen van in het dagelijkse leven. Zo bestaat de kans dat uw gsm bij het ontvangen van een sms-berichtje als standaard ingestelde waarschuwingstoon de code SMS laat horen.
 
Sinds het gebruik van morse in 1999 werd afgeschaft binnen de scheepvaart (het laatste internationale professionele domein dat er gebruik van maakte), daalt het aantal mensen dat de code en het gebruik van zendsleutels nog machtig is zeer snel. Vandaag zijn de zendamateurs wereldwijd nog de enigen die het gebruik van de morsecode gericht proberen in ere te houden en die ook opleidingen verzorgen.
 
De aanvraag tot opname van de morsecode en van de gebruikskennis ervan op de Vlaamse Inventaris werd dan ook ingediend door de Koninklijke Unie van Belgische Zendamateurs (UBA). Dat is een vereniging van radioamateurs, opgericht in 1932, met als doel het radio-amateurisme te ondersteunen en te promoten. Wereldwijd gebruiken duizenden radioamateurs nog dagelijks de morsecode om met elkaar te communiceren. Ook in jeugdbewegingen is het gebruiken van morsetekens om boodschappen over te brengen nog steeds een gangbare praktijk.
 
Door de opname van de morsecode als een vorm van immaterieel erfgoed op de Vlaamse Inventaris hoopt de UBA, samen met haar internationale zusterorganisaties, meer belangstelling voor het in stand houden en blijven gebruiken ervan te kunnen genereren. Ook de Duitse Bondsrepubliek nam einde 2014 de morsecode al op op haar nationale inventaris.

Meer info over de morsecode als ICE: www.immaterieelerfgoed.be.

Rob Belemans
ICE; Vlaamse Inventaris; morsecode