Volop inzetten op musea: visienota
Gisteren werd het Overleg Vlaamse Musea ontvangen bij de minister van Cultuur. Het overleg presenteerde de minister haar eerste visienota. Die kreeg de titel ‘Volop inzetten op musea’. Het is een voor de toekomst van de musea en de rest van de erfgoedsector erg belangrijk, want strategisch-oriënterend document waaraan dit overlegorgaan goed anderhalf jaar heeft gewerkt.
Het is in zekere zin ook een historisch document. Want in deze visienota formuleert de museumgroep voor de allereerste keer een gezamenlijke visie en zet ze samen lijnen uit. Prangende vragen worden gesteld, en beantwoord. Vragen als: 'Hoe zorgen we ervoor dat musea duurzaam blijven bijdragen aan de samenleving? Hoe kunnen we ons samen profileren en tegelijkertijd elk onze identiteit versterken? Wat bindt ons als musea? Wat maakt ons sterk als collectief? Op welke gezamenlijke doelen zetten we de komende jaren in en welke investeringen zijn nodig om deze te bereiken?'
Water aan de lippen
In deze visienota benadrukken de Vlaamse musea het belang van de vier museale basisfuncties: verzamelen, behoud en beheer, wetenschappelijk onderzoek en het publiek maken van collecties. Als gevolg van de te lage budgetten is het voor de musea zeer moeilijk om deze basisfuncties duurzaam en volgens de regels van de kunst uit te voeren. Dat dit al langer een probleem is, is geen geheim. Herinneren we hier bijvoorbeeld aan de actie ‘Water aan de Lippen’, die de museumgroep op 5 juni 2014 op het Martelarenplein hield. Ook toen al werd de budgettair schrijnende toestand aangeklaagd.
Verruimd collectiebegrip
Maar musea zijn met veel meer bezig dan de klassieke basisfuncties. In de visienota wordt expliciet erkend dat de museumpraktijk veel complexer is geworden. De musea zijn er zich van bewust dat het veel te beperkend is om de collecties louter in termen van ‘artefacten’ te (blijven) zien. Immaterieel erfgoed, artistieke praktijken, contextuele informatie, collectiebetekenissen aangebracht door verschillende erfgoedgemeenschappen, digitaal erfgoed, expertises … Dit zijn allemaal elementen die deel uitmaken van de hedendaagse museumpraktijk. Soms vormt een museum, als lieu de mémoire, zélf deel van de collectie.
Een dergelijk verruimd collectiebegrip vraag om een bijsturing of zelfs herformulering van de museumpraktijk en om een uitbreiding van de museale basisfuncties. Hier komt nog bij dat van musea wordt verwacht dat ze zelf een hele reeks nieuwe (maatschappelijke) rollen opnemen.
De musea vinden het zelf ook noodzakelijk om deze nieuwe rollen op te nemen, precies om een grotere maatschappelijke impact te hebben. Bijvoorbeeld door actief de samenwerking aan te gaan met andere musea en cultureel-erfgoedactoren en andere beleidsdomeinen zoals toerisme, welzijn, economie, wetenschap … Samenwerking wordt dus een vijfde museale basisfunctie. Bij dit alles mag de internationale dimensie niet uit het oog worden verloren: de musea benadrukken het belang van internationale communicatie, netwerken en platformen.
Indemniteit, digitalisering en professionalisering
In de visienota staat het Overleg Vlaamse Musea verder nog stil bij de mogelijkheden om expertise te ontwikkelen en te valoriseren, bij de relatie tussen de Vlaamse overheid en de andere beleidsniveaus, bij de broodnodige stijging van de subsidies en de mogelijkheden van aanvullende financiering. De noodzaak van een indemniteitsregeling wordt eveneens in de verf gezet.
Nog een heikel punt is digitalisering. Vanuit de overheden zijn er het voorbije decennium nauwelijks impulsen geweest voor een ‘digitale shift’ in de musea. Bovendien is er nog steeds een gebrek aan ICT-kennis in de instellingen. Dat leidt vaak tot manke besluitvorming en weinig duurzame strategieën.
Ook dient er blijvende aandacht te zijn voor de verdere professionalisering van de museumorganisatie en voor de vorming en training van het museumteam. Veel musea werken met (te) kleine teams waardoor elementaire functies zoals onderzoek, publiekswerking, communicatie, marketing en digitalisering in het gedrang komen. Door de dynamische en zich wijzigende opdrachten voor musea dienen zich ook nieuwe functieprofielen aan. Dit vraagt voldoende grote teams, waardoor er een optimale combinatie is van kwaliteit, betrokkenheid en wendbaarheid.
U kunt de nota hier in detail nalezen.
