Vluchten is van alle tijden. Voor de meeste Europeanen is het, gelukkig, iets waarmee ze zelf nooit te maken hebben. Tussen het einde van de Tweede Wereldoorlog en de Balkanoorlog in de jaren 1990 kende Europa een lange periode van vrede en voorspoed. De voorbije jaren vluchten steeds meer mensen om verschillende redenen richting Europa. Niemand kan naast die maatschappelijke realiteit kijken. Hoe de erfgoedsector omgaat met ‘de vluchtelingen’ is daarbij een van de pertinente vragen.

Op 20 juni is het Wereldvluchtelingendag. Wereldwijd wordt dan bijzondere aandacht gevraagd voor de problematiek van mensen op de vlucht en het leed dat daarmee gepaard gaat. Ook de cultureel-erfgoedsector draagt bij. Zo bundelen Vluchtelingenwerk Vlaanderen, FARO, de Vlaamse Beiaardvereniging en de Vlaamse UNESCO-Commissie de krachten voor een opmerkelijk initiatief. Samen organiseren ze ontmoetingen in beiaarden over het hele land. De bedoeling? Vluchtelingen en cultureel-erfgoedwerkers leren elkaar kennen, en tonen wat ze – samen – in hun mars hebben. U kunt nog deelnemen!

Invisible beauty in het S.M.A.K.

Een ander bijzonder initiatief is de tentoonstelling Invisible Beauty die het S.M.A.K. te Gent organiseert. De expo bundelt het werk van vijf hedendaagse Irakese kunstenaars. S.M.A.K.-directeur Philippe Van Cauteren stelde deze tentoonstelling vorig jaar samen voor de Biënnale van Venetië.

Invisible beauty spreekt aan omwille van de gepresenteerde werken. Pijnlijk is het wedervaren van een van de vijf kunstenaars in ons land, Haider Jabbar. In het S.M.A.K. werd hij als 'kunstenaar' onthaald. Buiten de muren van het museum bleek zijn verblijf in Vlaanderen allerminst van een leien dakje te lopen. Zo slaagde hij er niet in om iets te huren omwille van zijn afkomst. Pas door de bemiddeling van Van Cauteren kon hij eindelijk een appartement vinden. Een opmerkelijke démarche voor een museumdirecteur? Voor Van Cauteren alleszins niet. In De Standaard zei hij daarover: "Kunst wordt gemaakt door mensen, soms in moeilijke omstandigheden, dus ik vind dat het onze taak is om hen goed te omringen. We kunnen ons niet laten ontroeren door kunst, maar onverschillig blijven tegenover de mens erachter." (De Standaard, vrijdag 27 mei 2016, p. 8). 

Invisible Beauty loopt nog tot 4 september 2016.

Van hier tot daar

Het museum gaat nog een stap verder. Zo trok de ploeg van het S.M.A.K. naar de opvangcentra in het Maximiliaanpark, Poelkapelle, Sijsele, Koksijde, Leopoldsburg en Holsbeek met de vraag of de bewoners een tekening wilden maken. Dit leverde een bundeling op van tekeningen die zowel verrassend en kwetsbaar als wreed en herkenbaar zijn. De thema’s kennen we uit de media: oorlog, riskante bootreizen en diepmenselijk verdriet. Maar ook: voetbal en bloemen tot en met getuigen van klein geluk. 

De tekeningen werden gebundeld in de publicatie 'Van hier tot daar. Tekeningen van vluchtelingen in België'. De opbrengst van dit boek gaat integraal naar het Rode Kruis Vlaanderen. De publicatie is een uitgave van S.M.A.K., Mercatorfonds en het Rode Kruis Vlaanderen. Met de steun van Fedasil en Engie Electrabel. Klik hier voor praktische informatie.