In juni 2016 verschijnt in faro | tijdschrift over cultureel erfgoed een dossier over het thema ‘Vluchten is van alle tijden’. De huidige Europese vluchtelingen‘crisis’ is een actuele aanleiding om ons te realiseren dat mensen op de vlucht naar en soms ook uit Vlaanderen al eeuwenlang een realiteit zijn waarvan ook erfgoed getuigenis aflegt. 

FARO en Vluchtelingenwerk Vlaanderen slaan de handen in elkaar om een overzicht te geven van deze geschiedenis. Blikvangers van dit dossier over vluchten worden een aantal cultureel-erfgoedobjecten als materiële getuigen van de geschiedenis van het vluchten. We doen dan ook een oproep om ons een beeld én bijhorend verhaal te bezorgen over vluchtelingen, zowel naar als uit ons land.

In dit focusdossier gaat het om mensen die gedwongen op de vlucht zijn wegens oorlog, geweld of vervolging. Waar we het niet over zullen hebben is de vlucht omwille van economische redenen of omwille van natuurrampen. Over dit thema verscheen naar aanleiding van de viering van 50 jaar migratie eerder al een focusdossier in faro.

Vluchten is van alle tijden

We hopen via een staalkaart van krachtige erfgoedbeelden te laten zien dat vluchten van alle tijden is. Daarom kunnen de ingezonden beelden betrekking hebben op verschillende periodes.

Voorbeelden zijn:

• 16e eeuw: Vlucht van protestanten en de culturele elite uit de Zuidelijke naar de Noordelijke Nederlanden onder invloed van de repressie door de Spaanse overheerser.
• 19e eeuw: Duizenden religieuzen op de vlucht uit Frankrijk naar o.a. België als gevolg van de Franse scheiding tussen Kerk en Staat.
• 19e eeuw: (Oorlogs)vluchtelingen uit Frankrijk naar aanleiding van de Frans-Duitse oorlog (1870).
• Eerste Wereldoorlog: Meer dan een miljoen Belgen vluchten naar de buurlanden.
• Begin 20e eeuw: Joodse vluchtelingen willen via de haven van Antwerpen de repressie en dreiging in Oost-Europa achter zich laten.
• Jaren 1930: Vijfduizend Spaanse kinderen, ‘Los Niños’ krijgen in België bescherming tijdens de Spaanse Burgeroorlog en het regime van Franco.
• Jaren 1950: Opvang van Hongaarse vluchtelingen na de Russische invasie in 1956.
• Jaren 1970: Hervestiging van meer dan 1.000 Chileense vluchtelingen tijdens het Pinochet-bewind en van 400 Aziaten op de vlucht voor Idi Amin in Oeganda. Maar ook 2.500 bootvluchtelingen uit Vietnam en Cambodja.
• Jaren 1990: Vluchtelingen uit ex-Joegoslavië (Bosniërs, Kosovaren) en Rwandezen.
• Begin 21e eeuw: Vluchtelingen uit Tsjetsjenië, Irak, Eritrea, DRC Congo, Afghanistan, Syrië …

De beelden leiden naar boeiende getuigenissen over hoe een land en samenleving doorheen de eeuwen met vluchtelingen is omgegaan. In de Conventie van Genève uit 1951 werd het statuut van de vluchteling voor het eerst zorgvuldig omschreven. Of iemand al dan niet als vluchteling werd gezien, was voordien sterk afhankelijk van de periode en context. Welke erfgoedobjecten getuigen van deze variërende omgang met vluchtelingen? Hoe werden vluchtelingen onthaald? Kregen ze een bijzonder statuut? Welke hulpacties werden er opgezet? Welke beeldvorming over hen domineerde?

Praktisch

Voor het zomernummer van het faro-tijdschrift worden een tiental beelden geselecteerd. Deze worden paginagroot afgedrukt. De andere beelden worden als digitale extra aan de hand van de Erfgoedapp opgenomen. Dit materiaal kan eveneens als meerwaarde worden ingeschakeld bij de tentoonstelling in ontwikkeling over ‘Gastvrij Vlaanderen’ van Vluchtelingenwerk Vlaanderen.

Hebt u in uw collectie een object, document of manuscript mét verhaal dat getuigt over de geschiedenis van vluchten in Vlaanderen of Brussel, bezorg het ons dan graag. U kan uw voorstel sturen aan: katrijn.dhamers@faro.be.

Deadline voor het indienen is 15 januari 2016. Graag rekenen we op volgende informatie:

Afbeelding van hoge kwaliteit (formaat minstens 300 dpi). Indien mogelijk verschillende varianten.

Tekst

• titel;
• beknopt verhaal bij het erfgoeditem (waarom is dit object bijzonder, welk verhaal vertelt het over vluchten, welke impact had deze vluchtelingenbeweging op de ontvangende samenleving? Welk beeld over de vluchteling is herkenbaar?);
• in maximum 500 woorden (of 3.400 tekens inclusief spaties).

Informatie over uw organisatie: korte omschrijving van de collectiebeherende organisatie of eigenaar met een link naar de organisatie of het object.

Voor meer informatie, vragen of suggesties kan u terecht bij: Katrijn D’hamers (katrijn.dhamers@faro.be) of Rob Belemans (rob.belemans@faro.be)

Het focusdossier bevat naast deze beelden ook een inleidend artikel over de geschiedenis van vluchten in Vlaanderen. Andere artikels gaan in op specifieke vluchtelingenbewegingen aan de hand van onderzoeken en praktijkvoorbeelden uit de cultureel-erfgoedsector.

Illustratie: Kunstenaar Eugeen Van Mieghem schilderde Antwerpenaren op de vlucht naar Nederland na de Duitse beschieting van hun stad in oktober 1914. Bron: Eugeen Van Mieghem Museum