Het beroep van conservator-restaurator is voor velen onbekend terrein. Want wat doet of is een conservator nu precies? Ook voor studenten is het vaak een hele uitdaging om hun weg te vinden in de beroepswereld. Daarom stelde Icon - The Institute of Conservation aan twintig experten de vraag welke eigenschappen iemand tot een goede conservator maken. Het lijstje met tien eigenschappen dat daarvan het resultaat is, kan u helpen om uit te maken of het beroep iets voor u is. Maar ook voor experten kan het een moment van reflectie zijn. Ben ik goed bezig? En welke punten kunnen beter?

De tien eigenschappen op een rij:

1. Interesse
Een goede conservator heeft niet alleen interesse voor het object waaraan hij werkt, maar ook voor de bredere context. Vaardigheden kunnen aangeleerd worden en kennis kan doorgegeven worden, maar de appreciatie voor erfgoed, de passie voor het kunstwerk/erfgoedobject moet aanwezig zijn. Het is essentieel om naast het object ook de historische en wetenschappelijke waarde ervan  te begrijpen.

2. Vakmanschap
Het beroep van conservator-restaurator is zeer praktijkgericht. Het is daarom erg belangrijk om steeds de ethische en theoretische belangen in het achterhoofd te houden. Een conservator moet in zijn handelingen op een geoefende, verfijnde manier respect kunnen tonen voor de makers van het historische object. Hij moet dit doen op een deskundige manier en moet zich steeds willen verbeteren in handigheid en bekwaamheid

3. Bewustzijn
Door het object met de nodige voorzichtigheid te benaderen moet de conservator zich steeds bewust zijn van de handelingen die hij uitvoert. Elke fysieke interventie op een object betekent een verlies aan  authentieke uitstraling ervan in relatie tot het verleden van het object. Het is belangrijk dat een conservator zich niet enkel bewust is van het object, maar ook van de omgeving waarin het zich bevindt. Een conservator moet de relatie verstaan tussen dingen, mensen en hun context.

4. Communicatie, tact en diplomatie
Het is belangrijk om de klant duidelijk te maken waarom onderzoek nodig is en waarom er bepaalde keuzes worden gemaakt in de behandeling van een object. Een conservator moet daarom op een pragmatische manier kunnen onderhandelen en samen met de klant naar oplossingen kunnen zoeken, ook wanneer de twee partijen het oneens zijn. Het is belangrijk om verstaanbaar te communiceren, zowel naar klanten, stakeholders, specialisten en niet-specialisten.  

5. Aanpassingsvermogen
Het werkveld is steeds in ontwikkeling, ook op digitaal vlak. Hierdoor wordt van de conservator niet enkel verwacht dat hij ‘mee’ is inzake bewaren en beheren, maar ook dat hij de evoluties op het vlak van sociale media en hoe ermee om te gaan, van nabij volgt. Er is enige creativiteit, openheid en flexibiliteit nodig om te kunnen netwerken en de conservatieboodschap te verspreiden. De balans bewaren tussen creativiteit en kritisch denken is dan erg belangrijk.

6. Volharding
De wereld van conservatie-restauratie is erg klein en beschikt over weinig financiële middelen. Een zelfvoldane houding kan niet door de beugel, en volharding is nodig. Het is belangrijk om zoveel als mogelijk uit de studiejaren te halen en waar mogelijk contacten te leggen met professionals uit het veld. Er is inzet nodig om zoveel mogelijk werkervaring op te doen en te netwerken door het uitvoeren van studentenjobs, vrijwilligerswerk, stages, het bijwonen van studiedagen enz. Wanneer de mogelijkheid zich voordoet moet een conservator bereid zijn te verhuizen. Neem initiatief en dompel u onder in de gekozen specialiteit.

7. Geduld
Een conservator moet voorzichtig al het benodigde werk evalueren. Haast u nooit in een job en neem geen risico’s. Geduld is een deugd, ook al kan het uitvoeren van een handeling soms zeer tijdrovend zijn en veel handvaardigheid en volharding vereisen.

8. Gezond zakelijk verstand
Door inzicht te krijgen in de politieke en financiële omgeving van uw organisatie kunt u beter inschatten welke financiële middelen/beperkingen er zijn. Het is belangrijk om te durven loslaten  en te kunnen onderhandelen. Verlies bij het sluiten van een consensus nooit de haalbaarheid van een project uit het oog en hou rekening met wat het beste is voor het object. Een conservator moet zich kunnen aanpassen aan veranderende deadlines en aan wijzigingen in de budgetten, iets wat vaak gebeurt bij gefinancierde projecten.

9. Analytische geest
Een conservator moet kunnen terugvallen op een wetenschappelijke basis om een degelijk inzicht te kunnen hebben in de materialen van het object, de context, het verval, de uitgevoerde behandelingen en de impact ervan. Een conservator moet praktisch en creatief op zoek gaan naar mogelijke oplossingen én moet beschikken over een kritische blik om op een goede manier ‘risk assessments’ uit te voeren.

10. Bereid zijn te documenteren
Documentatie verzamelen over een object is zeer tijdrovend en vaak een helse klus. Toch is het een van de meest belangrijke onderdelen van het werk van een conservator. Documenteren is nodig opdat iedereen die met het object in contact komt goed weet wat hij of zij in handen heeft. Het helpt om het object of de collectie kunsthistorisch, materiaaltechnisch en op vlak van conditie beter te begrijpen. Dankzij deze kennis kan het object of de collectie immers beter in relatie gebracht worden met zijn huidige omgeving en kunnen beslissingen op een gefundeerde manier genomen worden.

Deze blog is een vrije vertaling van een artikel gepubliceerd op 03/05/2016 op de Icon-website. De oorspronkelijke tekst is geschreven door Kia Abdullah.

Foto: Agentschap Onroerend Erfgoed