Dag 3 begon met de les van Olivier Schalm, onderzoeker en lesgever in conservatiestudies aan de Universiteit van Antwerpen, over het identificeren en examineren van materialen. Hij gaf aan dat met het blote oog reeds veel kan onderzocht worden maar dat deze methode ook zijn limieten heeft. Na een korte introductie over golflengtes en zichtbaar licht, werden x-stralen en de onderzoekstechniek XRF uitgelegd via een casestudy.

Na de theorie kregen de studenten de kans om zelf XRF-metingen uit te voeren op hun objecten. Hiervoor moesten de objecten eerst verpakt worden zodat deze op een veilige manier konden getransporteerd worden voor XRF-onderzoek. De objecten werden onderzocht door Patrick Storme, onderzoeker en lesgever in conservatiestudies aan de Universiteit van Antwerpen, in samenwerking met Olivier Schalm. Patrick gaf een demonstratie van een XRF-meting op de objecten van de studenten en legde hierna de ‘mappings’ uit.

In de namiddag gaf Charles Indekeu, docent conservatiestudies hout aan de Universiteit van Antwerpen, les over gevaarlijke stoffen op etnografische materialen en het onderzoek naar bewerkingssporen op houten objecten. In de periode tussen de Tweede Wereldoorlog en 1960 werd een grote hoeveelheid pesticiden gebruikt bij het behandelen van hout tegen insecten. Wanneer er wit poeder gevonden wordt op een object, kan dit buiten schimmel of zoutuitbloei, ook duiden op gekristalliseerde pesticiden, die zeer gevaarlijk kunnen zijn. Volledige bescherming is nodig. Dergelijk wit poeder kan eenvoudig getest worden door de Beilstein-test. Typische plaatsen waar dergelijk probleem kan voorkomen is in niet-geventileerde koude ruimtes zoals bv. vitrines. Wanneer het probleem zich voordoet is het belangrijk om een pestmanagementprogramma te ontwikkelen.

De laatste les van de dag werd gegeven door Wannes Hubau, van het Koninklijk Museum voor Midden Afrika. Hij ging dieper in op houtidentificatie. Hij legde uit wat hout is en wat de verschillen zijn tussen hardhout en zachthout, op welke manier onderzoeksstalen worden gemaakt en welke microscopen gebruikt worden voor hout- en houtskoolidentificatie. Voor anatomische beschrijvingen wees hij op het boek ’IAWA list of microscopic features for hardwood identification’ en de website ‘insidewood.lib.ncsu.edu’. Ook wees hij erop dat het Koninklijk Museum voor Midden Afrika een referentiecollectie heeft die geraadpleegd kan worden. Na de lezing konden de studenten zelf onder de microscoop houtstalen bestuderen die gemaakt waren in het museum.

Van 24 tot en met 30 augustus liep in Antwerpen de summer school ‘Etnographic collections, preservation, research and conservation'. Deze summer school werd georganiseerd door de opleiding Conservatie-Restauratie (Faculteit Ontwerpwetenschappen) van de Universiteit Antwerpen en kwam tot stand in samenwerking met Etnocoll, het platform van Belgische instellingen met een etnografische en niet-Europese collectie, gefaciliteerd door de Koning Boudewijnstichting en FARO. Vlaams steunpunt voor cultureel erfgoed vzw. FARO-medewerker Julie Lambrechts bracht dagelijks verslag uit. Lees hier alle blogberichten over de summer school.

English version

Day 3 was focused on ‘Material science and research. Olivier Schalm, researcher and senior lecturer in conservation studies in the University of Antwerp, started the day with a lecture about identification and examination of materials. With the naked eye already much can be investigated but it still has its limits. He gave an introduction about the different wavelengths, visible light and x-rays. And explained how XRF works and what can be investigated by a case study.

After the lecture of XRF the students had to pack there objects in a way that it was safe to transport them for XRF analysis. The objects got examined by Patrick Storme, researcher and senior lecturer in conservation studies at the University of Antwerp, in cooperation of Olivier Schalm. Patrick gave a demonstration of XRF on the objects with the students and explained the ‘mappings’.

In the afternoon Charles Indekeu, senior lecturer in conservation studies of wood in the University of Antwerp, gave a lecture about hazardous Materials on ethnographic materials and traceology on wooden objects. He explained that from WOII till 1960 a big amount of insect pesticides were used and also in wood conservation. The most important thing to remember is that when white powder is found, often seen as crystalized salts or fungus, it can be hazardous materials, crystalized pesticides. Full body protection is needed and it can be tested by the Beilstein test. Typical places to discover those white powders are in non-ventilating cold places like a display case. When the problem is found in the collection it is very important to have a good pest management program.  

The last lecture was given by Wannes Hubau, Royal Museum for Central Africa. He went deeper in on wood identification. He explained what wood is made off and told the differences in hardwoods and softwoods. He explained how samples are prepared and how to soften them. He explained the different microscopes and the differences in examining wood and charcoal. For anatomical description he pointed out the ‘’IAWA list of microscopic features for hardwood identification’ and the website insidewood.lib.ncsu.edu. Also the Royal Museum for Central Africa has a reference collection that can be used. After the lecture the students worked with the microscopes and could have a view on wood samples made by the museum.