Op de WOI-pagina van FARO posten we geregeld recensies van een opvallend, inspirerend of innoverend boek over de Groote Oorlog. Ditmaal las Robin Debo (ETWIE) voor u Boeren, boter en bezetters. Onderzoeksgids landbouw, voeding en Eerste Wereldoorlog van Brecht Demasure. 

Onlangs bracht Brecht Demasure het boek Boter bij de vis. Landbouw en voeding tijdens de Eerste Wereldoorlog uit. Een mooie aanleiding om een van zijn oudere publicaties van onder het stof te halen, namelijk Boeren, boter en bezetters. Onderzoeksgids landbouw, voeding en Eerste Wereldoorlog. 

Wat vindt u in de onderzoeksgids?

Het eerste deel van de gids schetst een stand van zaken van de kennis en het onderzoek over de voedselverdeling en -productie tijdens de Eerste Wereldoorlog. Hierbij is er vooral aandacht voor de vele actieve organisaties en instellingen, zoals het Nationaal Hulp- en Voedingscomité, de Commission for Relief in Belgium en de Boerenbond. Ook de opeisingen van onder andere meststoffen, vee en trekpaarden op het platteland en de beeldvorming rond de boeren en het landbouwherstel na de oorlog komen aan bod. 

Dit wordt aangevuld met een beknopt, maar kritisch overzicht van de voornaamste literatuur die rond het onderwerp bestaat. Daarbij gaat Demasures aandacht vooral naar contemporaine verslagen, studies uit het interbellum en meer recente publicaties. Het archiefoverzicht omvat 129 binnenlandse en enkele buitenlandse archiefinstellingen met een beschrijving van de relevante fondsen en documenten van organisaties, overheid, provincies, gemeentes, steden en particulieren.

Interessant is ook het overzicht van het beschikbare bronnenmateriaal. Het gaat hier om foto’s, postkaarten, affiches, kranten, plannen van boerderijen, en nog heel wat meer. Er wordt ook kort ingegaan op materiële relicten in de vorm van hoeves. Een verwijzing naar het varende erfgoed in verband met de visserij was hier misschien ook op zijn plaats geweest.

Tot slot geeft  Demasure 24 duidelijk omschreven en nuttige onderzoektips. Thesisstudenten die nog op zoek zijn naar een interessant onderwerp, kunnen hier zeker inspiratie uit putten!

Objectieven bereikt

In de lange lijst met boeken over de Eerste Wereldoorlog lijkt een onderzoeksgids een beetje uit de boot te vallen. De bedoeling van zo’n gids is dat het de lezer helpt om bepaalde informatie op te sporen. Hierdoor moet vooral de bruikbaarheid en doorzoekbaarheid van de gids beoordeeld worden.

In de inleiding schrijft Demasure dat de onderzoeksgids zowel praktisch als toegankelijk moet zijn. De auteur is hier zeker en vast in geslaagd. Het boek leest bijzonder vlot en is beknopt, maar gaat toch op heel wat zaken vrij gedetailleerd in. Elk onderdeel in het overzicht van de bronnen, archieven, collecties en de beschikbare bibliografie is grondig uitgewerkt en de potentiële onderzoekspaden worden er telkens treffend aangeduid. 

De auteur stelt terecht vast dat het aspect landbouw en visserij in het onderzoek naar de Eerste Wereldoorlog tot nog toe amper belangstelling genoot. Nochtans was de dagelijkse voedselvoorziening voor het grootste deel van de bezette bevolking het meest prangende probleem. Al snel groeide het bewustzijn dat de voedselverdeling en -productie professioneler georganiseerd moest worden. Hieruit werden heel wat lessen getrokken. In de jaren na de oorlog evolueerde het landbouwbeleid bij de meeste Europese regeringen inderdaad naar een meer gestuurde landbouweconomie. 

Voedsel is de meest primaire behoefte van de mens. Aangezien heel wat activiteiten en publicaties omtrent de Eerste Wereldoorlog zich nu richten op het dagelijkse leven van de mensen en de soldaten kan deze onderzoeksgids over de voedselvoorziening- en productie daarbij zeker ook een handig hulpmiddel zijn.

Demasure (B.). Boeren, boter en bezetters. Onderzoeksgids landbouw, voeding en Eerste Wereldoorlog. Leuven: Centrum Agrarische Geschiedenis, 2013, 176 p.  

Over de recensent

Robin Debo werkt als deeltijdse stafmedewerker bij ETWIE, het expertisecentrum voor het technisch, wetenschappelijk en industrieel erfgoed. 

Julie Devlieghere is een studente in de Master of Arts in de geschiedenis aan de Universiteit Gent. In het kader van het Onderzoeksseminarie Publieksgeschiedenis loopt ze stage bij FARO, waar ze meewerkt aan de website over 100 jaar Groote Oorlog.