Hoe kunnen de erfgoedsector en mensen in armoede elkaar vinden? Waar kunnen ze elkaar versterken? En wat zijn mogelijke drempels? Om die vragen te onderzoeken trok een ploeg FARO-medewerkers op onderzoek uit. Op het Vossenplein bezochten we de vrienden van het Huizeke, een vereniging waar armen het woord nemen. 

De bezoekers van het Huizeke zijn in meerderheid thuislozen: velen van hen hebben letterlijk geen dak boven hun hoofd, anderen hebben wel een woning, maar geen echte 'thuis' waar ze hun verhaal kunnen doen. Vaak zijn ze het vertrouwen in de maatschappij volledig kwijt. Bij het Huizeke vinden ze een warme, huiselijke plek (inclusief kat en kwetterende vogeltjes). Ze kunnen er iets drinken, bijpraten en er worden ook activiteiten voor hen georganiseerd.

Door gesprekken met de medewerkers en een film over armoede in Brussel werd ons duidelijk dat er heel wat drempels zijn voor hun bezoekers om te participeren aan een erfgoedwerking. Cultuur is dan vaak van secundair belang: men is bezig met overleven, zoekt dagelijks naar voedsel en een bed. Maar ook als men beter geïntegreerd is in de maatschappij ondervindt men nog drempels:

• De kostprijs
• Het openbaar vervoer – opnieuw een kost
• Eventuele kinderopvang – wederom een kost
• Iets alleen moeten doen is vaak ook beangstigend
• De vrees om niet de juiste kledij aan te hebben, of iets fout te doen
• Het onbekende, letterlijk drempelvrees

Anderzijds: ervaren wij erfgoedwerkers soms niet eenzelfde soort drempels om naar mensen in armoede toe te gaan? De angst om mensen in armoede te stigmatiseren, de vrees om iets verkeerds te doen of te zeggen en het daardoor allemaal nog erger te maken? Misschien moeten we die angst maar eens opzijzetten en bekijken wat we wel kunnen doen, en waar we elkaar kunnen vinden. Na een gesprek met de medewerkers van het Huizeke kwamen we alvast tot de volgende ideeën:

• Vertrouwen is een belangrijke sleutel. Een museum of andere erfgoedorganisatie is nu eenmaal onbekend terrein. In plaats van de mensen naar ons te willen halen, kunnen we ook andersom te werk gaan. Breng een bezoek aan een vereniging van mensen in armoede, spreek met hen, organiseer ter plekke een workshop; en als het vertrouwen is gegroeid, neem hen dan een keer meer naar het erfgoed.
   
• Verenigingen waar armen het woord nemen, zoals het Huizeke hebben vaak zelf heel wat erfgoed. Niet alleen zijn er foto’s die hun werking illustreren, er zijn ook de verhalen van de bezoekers. De buurtwerkers horen veel verhalen, maar tekenen ze niet op, omwille van de vertrouwelijkheid. Wellicht ligt hier een mooie rol voor erfgoedorganisaties om mensen in armoede hun verhaal over de stad of de buurt te laten vertellen?
   
• In het Huizeke is er regelmatig een tentoonstelling. Vaak met tekeningen of schilderijen die de bezoekers hebben gemaakt. Maar het is ook mogelijk om andere kleine, tijdelijke tentoonstellingen te ontvangen en zo een stukje van de buitenwereld binnen te halen. Vaak zorgen foto’s en andere beelden trouwens voor heel wat discussie tussen de bezoekers. Ideaal dus om verhalen los te weken.
   
• Een volledige gratis-politiek is misschien niet zo’n goed idee. Zelfs in het Huizeke betalen de bezoekers nog 20 cent voor een drankje. Zo hebben ze niet het gevoel dat ze anders zijn dan anderen, of dat ze moeten bedelen voor hun drankje. En dat is belangrijk voor hun eigenwaarde. Een kleine bijdrage versterkt het gevoel dat ze zelf verantwoordelijkheid nemen (en geeft hen meteen het recht om ook commentaar te hebben).

Want, inderdaad, de bezoekers van het Huizeke zijn vaak heel open mensen, rechtuit en eerlijk. Met heel veel problemen, maar ook heel veel talenten. Een  mooie doelgroep om mee te werken dus, maar beslist geen evidente.