Heel wat erfgoedorganisaties experimenteren met cocreatieve projecten die gemeenschappen actief betrekken bij hun werking. Maar na afloop van het project gaan de partners vaak weer elk huns weegs. Vandaar de vraag: hoe kunnen we die participatie duurzaam verankeren? Volgens twee nieuwe websites luidt het antwoord: door de gemeenschappen ook te laten participeren aan het beleid van de organisatie. Voorbeelden, tools en discussievragen moeten u daarbij helpen.

Our Museum (UK)

De website ourmuseum.org.uk is het resultaat van een (lopend) project dat twaalf kleinere musea uit de UK samenbrengt. Om participatie structureel te verankeren is het volgens deze website noodzakelijk om verder te gaan dan het projectmatige: zolang de participatie de zaak blijft van één medewerker publiekswerking die af en toe een leuk projectje doet, zal het museum nooit structurele banden uitbouwen. De erfgoedgemeenschappen alleen consulteren is evenmin voldoende. Organisatiebreed maatregelen nemen is dan ook de opdracht, want echte participatie betekent dat gemeenschappen betrokken zijn bij alle interne processen van het museum. Het tussentijds rapport geeft alvast de volgende tips mee: 

• Structurele participatie impliceert participatie in besluitvorming van het museum. De top van het museum heeft dan ook een cruciale rol. Niet alleen zou participatie deel uit moeten maken van de missie en de visie van het museum, ook de bestuursorganen moeten anders, en dus representatief, worden samengesteld en volledig overtuigd zijn van de meerwaarde van participatie.
• De volledige staf zou moeten begrijpen waarom het belangrijk is om met erfgoedgemeenschappen samen te werken. Elk personeelslid zou erover moeten nadenken hoe er linken met de gemeenschap kunnen worden gelegd.
• Musea zouden meer strategisch moeten nadenken over wie hun erfgoedgemeenschappen zijn en niet alleen de usual suspects engageren. Zij moeten op zoek gaan naar 'critical friends' die u uit uw comfortzone halen en opbouwend kritisch kunnen meewerken aan de verdere evolutie van het museum.
• Musea moeten hun eigen werking goed evalueren en nieuwe acties baseren op een kritische dialoog met de gemeenschappen.
• Musea kunnen meer mensen van buiten de organisatie betrekken in open en eerlijke gesprekken om zo onafhankelijke en nieuwe perspectieven binnen te brengen, en ervoor te zorgen dat heikele kwesties ook echt worden aangekaart.

Op de website vindt u voor elk van deze aanbevelingen korte filmpjes terug met rake quotes en voorbeelden. U vindt er ook reflectievragen en een interessante analyse van hindernissen en blinde vlekken bij het werken met gemeenschappen. Aan de hand van een museum evaluation framework met duidelijke indicatoren kunt u al eens kijken hoe ver u staat met die structurele inbedding.

Community Relevance Guide (Australië) 

Het Australian Council for he Arts lanceerde in 2010 een Artistic Vibrancy Framework om de maatschappelijke meerwaarde van kunst te ondersteunen. Een levendige kunsten- en erfgoedsector is volgens deze raad het resultaat van vijf elementen:

• Het waarborgen van de artistieke kwaliteit;
• het ontwikkelen en ondersteunen van jonge kunstenaars;
• het betrekken van het publiek;
• het versterken van de uitstraling naar de maatschappij;
• het actief betrekken van gemeenschappen bij de interne werking.

Om die laatste factor verder te ontwikkelen, lanceerde de raad onlangs een aparte Community Relevance website. Deze toolbox wil culturele organisaties helpen om gemeenschappen actief te betrekken bij de besluitvorming. Het stappenplan bestaat uit de volgende vijf fases:

• Bepalen van een missie en een visie op welke gemeenschappen men wil betrekken.
• Het aangaan van nieuwe connecties.
• Het vormgeven van een goede samenwerking.
• Delen en cocreëren.
• Reflecteren en evalueren.

De website geeft voor elke fase reflectievragen en concrete praktijkvoorbeelden weer. Bovendien vindt u er ook een aantal interessante tools terug, zoals een checklist om met het bestuur te discussiëren over de motivaties voor een sterke participatie, een checklist om sterke partnerschappen te ontwikkelen en een tool om de meest relevante gemeenschappen op het spoor te komen.

Meer links naar interessante tools en leestips aangaande participatie, cocreatie en makelaardij vindt u in ons dossier

Foto: FARO / Jonathan Sommereyns