Een expertenpanel van de Royal Society van Canada publiceerde vorige maand het rapport The Future Now: Canada’s Libraries, Archives, and Public Memory. U zult ongetwijfeld denken: “Pff ... is hij daar weer met een toekomstvisie uit de erfgoedsector?” U hebt een punt, niets gemakkelijker dan de profeet uit te hangen. Maar dit rapport is toch iets anders en heeft daarom bij mij een streepje voor.

Om te beginnen is dit rapport een gezamenlijke toekomstvisie voor de archieven en bibliotheken in Canada. Het vertrekt van een maatschappelijke opdracht die archieven en bibliotheken in Canada gezamenlijk hebben, namelijk: “They collect, preserve, and disseminate knowledge, and provide access to information and intellectual resources for civic engagement”. Uiteraard hebben de experts die dit rapport hebben opgesteld, uit enquêtes en tijdens talrijke publieke hoorzittingen, van de professionals uit de sector meegekregen welke noodzakelijke veranderingen er in middelen, structuren en competenties nodig zijn. Zodanig dat ze er kunnen voor zorgen dat de publieke dienstverlening van archieven en bibliotheken nu en in de toekomst verzekerd blijft.

Gelijkaardige besognes kan u lezen in de vele toekomstvisies die het laatste decennium het licht zagen. Wat dit rapport toch onderscheidt is het belang dat erin wordt gehecht aan het omgekeerde perspectief. Namelijk wat verwacht de Canadese maatschappij in al haar geledingen, in de 21ste eeuw, van archieven en bibliotheken? In het rapport staan getuigenissen van gebruikers, een blik vanuit de musea én is er extra aandacht voor de noden van de inheemse Canadese bevolking, nieuwkomers en mensen met een leesbeperking. Bevolkingsgroepen die volgens het rapport momenteel door archieven en bibliotheken “underserved” zijn.

De gemeenschapsvormende rol van archieven en bibliotheken staat centraal in het rapport. Specifiek voor de archieven wordt er verwezen naar wijlen Terry Cook die in het artikel Evidence, memory, identity and community het concept ‘gemeenschapsarchiveren’ aanduidde als een nieuw archiefparadigma. In een leesbaar artikel dat begin dit jaar verscheen in ons tijdschrift faro | tijdschrift over cultureel erfgoed wordt Cook’s artikel, dat op een overtuigende wijze aantoont dat de ‘archiefwereld’ opschuift naar een nieuw paradigma waarin participatie en gemeenschappen centraal staan, uit de doeken gedaan.

De aanbevelingen in het rapport zijn zéér concreet en specifiek gericht naar de beroepsverenigingen, opleidingen en het beleid. Daarbij hebben de auteurs getracht om de noden en behoeften van de archieven en bibliotheken te verzoenen met de uitdagingen die snel evoluerende digitale technologieën met zich meebrengen, de veranderde culturele partijken en de maatschappelijke verwachtingen. Zeker in tijden van crisis is het “a time of re-imagining and re-locating libraries and archive institutions as centres of community, human experience, and possibility.”

Ik weet ook wel dat Vlaanderen Canada niet is. Maar de methodologie, sommige concrete aanbevelingen, het belang van structurele samenwerking en het omgekeerde perspectief kan de visionairen in onze sector inspireren.